ՇԱՏԻՆ ՎՆԱՍՆ ՈՒ ԽԱՉԱՁԵՒՈՒՄԻՆ ՀԵԳՆԱՆՔԸ

Լիբանանահայ հասարակական կեանքին մասնակիցները կ՛ապրին առատ ու խայտաբղէտ ձեռնարկներու յորձանուտի մը մէջ, ուր իրերամերժ կացութիւններու դէմ յանդիման կը դրուին ակամայ:

Առատ` քանակի եւ երբեմն ալ որակի առումով:

Խայտաբղէտ` լայն տեսականիի եւ կազմակերպչական տարբերութիւններու տեսակէտէ:

Իրերամերժ` շատին ուրախութեան եւ խաչաձեւումի հեգնանքին միջեւ:

Այս բոլորը ինքնին հարստութեան նշան են անտարակոյս: Սփիւռքեան զանազան հատուածներ զուրկ են այս բոլորէն եւ դժբախտաբար կը տառապին հանրային հաւաքական կեանքի հետզհետէ ամայացող կացութիւններէ:

Իսկ լիբանանահայը կը տառապի մէկ կողմէ «ձեռնարկախեղդ» ըլլալու, իսկ միւս կողմէ ալ` անկազմակերպ անհեթեթ կացութեան մը իբրեւ արդիւնք` անհարկի խաչաձեւումներու պատճառով նոյնքան սիրելի այլ ձեռնարկներէ ակամայ բացակայելու ցաւով:

Նախ` շատի վնասին մասին:

Ձեռնարկներն ու յատկապէս մշակութային ելոյթները մարդու հոգեմտաւոր ներաշխարհին մէջ միայն կատարման պահուն չէ, որ ամբողջութեամբ կը ներգործեն: Անոնց ամբողջական վայելքին եւ իւրացումին համար մարդիկ ժամանակի պէտք ունին: Մեր կազմակերպած ձեռնարկներուն հեւքոտ ընթացքին մէջ յաճախ մենք անհրաժեշտ ու արժանի ժամանակը չենք վերապահեր ներքին վերապրումի ճամբով անոնց ամբողջացումին, «մարսում»ին, հետք ձգելուն, նստուածք տալուն ու մանաւանդ` հաւասարակշիռ տպաւորութեան ու գնահատումին: Ձեռնարկի մը համապարփակ ընկալումը տակաւին չկայացած, շուտափոյթ այլ ձեռնարկ մը կու գայ խանգարելու անոր ներգործութիւնը, մինչ իր կարգին երկրորդը եւս շուտով կը դատապարտուի նոյն կացութեան եւ այսպէս շարունակ: Այս պատճառով ալ նախապատրաստական ստեղծագործական երկարատեւ ու եռանդուն աշխատանքէ, մարդուժի եւ նիւթաբարոյական սուղ միջոցներու ներդրումէ ետք, անոնք մասնակիօրէն միայն կը ծառայեն իրենց նպատակին: Ըստ առածին` «Ովկիանոսը կտրել-անցնելէ ետք` աւազանին մէջ կը խեղդուին»:

Այլ հարց է նաեւ այն, թէ այսքան շատ ձեռնարկներու ետեւէն վազելու մեր հեւքին մէջ որքանո՞վ կրնանք հետեւիլ ու նախանձախնդիր ըլլալ անոնց որակին: Դժբախտաբար չենք կրնար խօսիլ համաշխարհային բարձրագոյն չափանիշներու մասին, սակայն արդեօք մեր հանրային հանդիսութիւններէն մինչեւ մշակութային արտադրութիւնները մեր հնարաւորութիւններուն բարձրակէտին հասցուա՞ծ են երբեւէ: Կ՛արժէ՞ արդեօք քանակին ետեւէն վազելով անտեսել որակը: Թեւաւոր խօսք է «Քանակը որակ կը բերէ» արտայայտութիւնը: Անձնապէս այս մտածելակերպին համակիրներէն չեմ: Խոտան քանակը մոլախոտի պէս կրնայ խեղդել կամ խեղաթիւրել տակաւին բողբոջող որակը:

Ինչ կը վերաբերի խաչաձեւումներուն ստեղծած տաղտուկին, հակառակ անոր որ նոյն «Ազդակ»ի էջերէն իսկ քանի անգամ դիտումներ եղած են զանազան առիթներով, սակայն հարցին տրամաբանական ու շահեկան լուծում մը չէ գտնուած տակաւին: Դժուա՞ր է տեղ մը ունենալ «Գրաւուած օր»երու մնայուն ցանկ մը, որ որեւէ նոր նախաձեռնութեան պարագային կազմակերպողներ նախապէս առիթ ունենան տեղեակ ըլլալու տուեալ թուականին յարմարաւէտութեան եւ կարելիութեան մասին:

Եթէ հարստութիւն է մեր գաղութին մէջ գրեթէ ամէն օր մէկ կամ մէկէ աւելի ձեռնարկներ ունենալը, ապա անոնց խաչաձեւումն ու բազմակողմանի համակարգումի բացակայութիւնը ինքնին նոյն հարստութեան վատնումն է:

ԶԱՔԱՐ ՔԷՇԻՇԵԱՆ

Թուրքիա-Իսրայէլ - արաբական աշխարհ

ՄԵՐՁԵՑՈՒՄՆԵՐ` ՄՐՑԱԿՑԱՅԻՆ ՊԱՐՈՒՆԱԿԻ ՄԷՋ

Մամլոյ հրապարակումները կը խօսին արդէն վարչապետ Էրտողանի Լիբանան այցելութեան եւ իբրեւ փոխադարձ քայլ՝ Հըզպալլայի ղեկավար Հասան Նասրալլայի Անգարա տալիք այցելութեան մասին։ Ըստ լիբանանեան որոշ լրատուամիջոցներու կատարած կանխատեսումներուն, վարչապետ Էրտողան Լիբանանի մէջ պիտի դիմաւորուի ժողովրդային զօրակցական ընդունելութեամբ։

Նման լրատուութիւններու հետ կապուած նկատառելի նախադրեալներ տեղի կու տան հարցի քաղաքական վերլուծութիւնը տեղափոխելու Իրան-Թուրքիա մերձեցման փուլի հարթութիւն։ Այնուամենայնիւ այստեղ կայ խնդիր արաբական աշխարհին մէջ ղեկավարի դիրք գրաւելու եւ ազդեցութեան գօտի ընդարձակելու։ Ուրեմն հակառակ մերձեցումին կայ նաեւ մրցակցութեան խնդիր։ Միացեալ Նահանգներն ու ՕԹԱՆ-ը կամ առհասարակ արեւմտեան ուժերը հաշտ պիտի հետեւէին այն գործընթացին, որուն համաձայն Համասի կամ Կազայի վրայ բացի Իրանէն ազդեցութեան առումով այլընտրանքային ուժ կը ձեւաւորուի։ Իսկ եթէ այդ ուժը ՕԹԱՆ-ի անդամ եւ տակաւին Իսրայէլի ու Միացեալ Նահանգներու ռազմավարական յատուկ գործընկեր Թուրքիան է, ապա իրողութիւնը կþընկալուի շատ աւելի հանգիստ։

Շրջանային տարողութեամբ գերուժերու յարաբերակցութեան, ազդեցութեան գօտիներու ընդարձակման, աւելի ճիշդը՝ մրցակցային դաշտի սահմաններուն մէջ եւս պէտք է դիտարկել խնդիրը։ Ի վերջոյ Իրանն ու իրեն յարող ուժերը եւս կը գիտակցին, որ Թուրքիան ՕԹԱՆ-ի աշխուժ անդամ է եւ իրեն նորովի պատժող Միացեալ Նահանգներու եւ իրեն սպառնացող Իսրայէլի յատուկ ռազմավարական գործընկերը։ Գէթ տակաւին։

Հարցը այն է ուրեմն, որ ոչ միայն թրքական խաղ է արձանագրուածը Կազայի ծովեզերքը կամ ընդհանրապէս արաբական աշխարհին մէջ, այլ նաեւ առնչակից կողմերունը, որոնք թէեւ համակրանքի ալիքին ընդառաջ կը շարժին, այսուհանդերձ կը գիտակցին, որ թրքական ազդեցութեան գօտիի ընդարձակումը կþենթադրէ իրենց գօտիներու սեղմումը։

Ի վերջոյ առնչակից-զօրակցող կողմերուն համար անհրաժեշտ է Թուրքիա-Իսրայէլ յատուկ ռազմավարական գործընկերութեան բեկանումը եւ ոչ թէ այդ ուղղութեամբ միայն յայտարարութիւն կատարելը։ Ակնկալելի է այս ամբողջ ճգնաժամէն ետք ոչ թէ ներում պահանջել-ներում հայցելը, այլ դիւանագիտական կապերու ուղղակի խզումը։ Մինչդեռ բացայայտ է արդէն, որ ռազմավարական գործընկերներու արտաքին գործոց նախարարութիւններու ներկայացուցիչները խորհրդակցութիւններու մէջ են ստեղծուած ճգնաժամէն դուրս բերելու համար իրենց երկիրները։

Պետական եւ համապատասխան ծառայութիւններու մակարդակներուն վրայ արձանագրուող իրադրութիւններու, երեւութական թշնամանքներու հրահրման այս գործողութիւններու շարքը հասարակական իրողական մթնոլորտ ձեւաւորած են երկուստեք։ Իսրայէլի մէջ կեղծ չէ հակաթուրք տրամադրութիւններու բարձրացումը. նոյնպէս կեղծ չէ նաեւ Թուրքիոյ մէջ հակաիսրայէլական-հակաամերիկեան լարուած իրավիճակը։ Աւելորդ է ըսելը սակայն, որ պետականն ու հասարակականը յաճախ տրամագծօրէն տարբեր ուղղութիւններով կը զարգանան։ Պետական ծրագրաւորումներու իբրեւ արդիւնք։

Հայկական թեմաներու շուրջ նաեւ արձանագրուող բարձրաձայնումները տակաւին հասարակական հնչեղութիւն ունին եւ ոչ թէ պետական քաղաքականութեան գործառոյթներուն մաս կը կազմեն։ Տարբեր բան է իբրեւ սպառնալիք Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումի հրամայականը շեշտելը, բոլորովին տարբեր՝ խորհրդարանի օրակարգին մէջ ներառելն ու քուէարկելը. փաստացի ճանաչումը։ Ճանաչում պահանջելը մաս կը կազմէ յայտարարողական գետնի վրայ արձանագրուող պարանաձգութեան։ Ճիշդ այս պատճառով ալ գերխանդավառուիլ պէտք չէ, որ հրէական լոպին Ուաշինկթընի պետական ժողովասրահներուն մէջ կացութիւն կը պարտադրէ ի նպաստ մեր հիմնահարցերուն։

Յարափոփոխելիութիւնն ու կտրուկ շրջադարձերը օրինաչափ են քաղաքական գործընթացներուն մէջ։ Մանաւանդ Իսրայէլի եւ Թուրքիոյ պարագաներուն, որոնք տակաւին ռազմավարական յատուկ գործընկերներ են։

ԱՐԺԱՆԹԻՆԱՀԱՅ ԳՈՐԾՕՆԻՆ ՓԱՅԼՈՒՆ ԻՐԱԳՈՐԾՈՒՄԸ

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ

Կազայի նաւատորմերուն միջադէպը պահ մը երկրորդ գիծ յղեց Արժանթինի մայրաքաղաքին մէջ Քեմալ Աթաթուրքի կիսանդրիի զետեղման որոշումի բեկանման զգայացունց յաջողութիւնը, որուն պատճառով ալ Թուրքիոյ վարչապետը չեղեալ յայտարարեց դէպի Արժանթին իր ուղեւորութիւնը:

Առանց չափազանցական եզրերու հասնելու, որոշումին բեկանումը կարելի է համարել ուղղակի իրադրային եւ զայն նկատել Հայ դատի վերջին շրջանի յաջողագոյն աշխատանքը: Անգարա ընդդէմ արժանթինահայ գաղութ կամ Արժանթինին մէջ թրքական դեսպանատուն ընդդէմ Արժանթինի Հայ դատի յանձնախումբ մղուող պայքարին մէջ յաղթական դուրս կու գայ արժանթինահայ համայնքը, իրեն հետ նաեւ ամբողջ հայութիւնը` իբրեւ հայոց պետականութիւն եւ սփիւռքահայ հասարակութիւն:

Ո՛չ անձամբ վարչապետ Էրտողանին այցելութիւնը Արժանթին, ո՛չ տեղւոյն դեսպանատան մութին մէջ տարած աշխատանքը, ո՛չ թրքական փորձառու դիւանագիտութեան կիրարկած խաղերը, ո՛չ նախկին կոթողի մը վերաբացման սուտ պատրուակները, ո՛չ ալ Արժանթինի նախագահին մօտ պաշտօնական Անգարայի կատարած միջամտութիւնները կարելի դարձուցած են յետս կոչել տալ որոշումին բեկանումը Պուենոս Այրէսի տեղւոյն իշխանութիւններուն մօտ: Հատու հարուած ստացած է թրքական ժխտողական քաղաքականութիւնը արժանթինեան հողերուն վրայ:

Այս մէկը այն փաստն է, որ Հայ դատի յանձնախումբին նախաձեռնողականութիւնը նախ ամբողջ համայնքը այս հարցին շուրջ համախմբելու, միասնական կեցուածք ամրագրելու, մինչ այդ` հարցին թաքուն ծալքերը բացայայտելու, տեղին եւ ժամանակին բողոքելու, եւ մանաւանդ քաղաքական նրբանկատութիւններու նկատառումներով իբրեւ Արժանթինի քաղաքացիներ շարժելու հասած է արդիւնքի: Միաժամանակ ճիշդ պատգամը փոխանցելու, թէ ո՛վ եւ ինչպէ՛ս կը հարուածէ Արժանթին-Թուրքիա միջպետական յարաբերութիւնները:

Արձանագրուածը քաղաքական հասունութեան փաստ է, համախմբուելու եւ համախմբելու կարողականութեան փայլուն օրինակ եւ ազդեցիկ գործօնի վերածուելու կենդանի դրսեւորում: Դիպաշարի հոլովոյթի մանրամասնութիւններուն կը ծանօթանան մեր ընթերցողները Հայ դատի այսօրուան էջով:

Արժանթինահայ համայնքին եւ տեղւոյն Հայ դատի յանձնախումբին իրագործածը
ուսանելի է սփիւռքեան զանազան գաղութներուն համար. յատկապէս այնտեղ, ուր թրքական թափանցումներու պարարտ ենթահողեր կը ձեւաւորուին այս օրերուն, եւ ուր թրքական դիւանագիտութիւնը օրէ օր կը յաջողի թրքանպաստ մթնոլորտի ձեւաւորման համար նոր քայլեր առնել:

Արժանթինահայութեան տուած օրինակը կը համոզէ, որ կարելի է ոչ միայն ընդդիմանալ թրքական պետական քաղաքականութեան, այլեւ գործընթաց կասեցնել, ազդեցիկ եւ անշրջանցելի գործօնի վերածուիլ, բեկանել որոշումներ եւ յետս կոչել տալ պետական պաշտօնական ուղեւորութիւններ:

Այս իրականութեան հետ հաշուի պէտք է նստին բոլոր առնչակից կողմերը: Նախ եւ առաջ Թուրքիան անշուշտ, որ հատու հարուած ստացաւ եւ ձախողեցաւ ժխտողականութիւն արտածել դէպի Արժանթին: Հարուածը ծանր է Թուրքիոյ, որուն վարչապետը ջղագրգիռ յայտարարութիւններ կը կատարէ` սուր ճօճելով իբրեւ թէ նաեւ երրորդ երկիրներու վնաս հասցնող սփիւռքին դէմ:

Իրագործումը պատգամ ունի նաեւ սփիւռքեան գաղութներուն եւ հայոց պետականութեան, միասին` համակարգեալ աշխատելաոճով դէմ դնելու թրքական նախապայմաններուն, ժխտողականութեան: Միասին` ներգործօն դերակատարութիւն ունենալու: