ՄԱՐՏԱՎԱՐԱԿԱՆ ՍԽԱԼ ԿԱՄ ԹՐՔԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱՀԱՐՈՒԱԾ - ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ

Աղթամարի Սուրբ Խաչի պատարագի արարողութեան նախաշեմին թուրքերը մարտավարական մեծ սխալ թոյլ տուին։ Պարզ է, թէ ինչի՛ մասին է խօսքը։ Պաշտօնական Անգարան յայտարարեց, որ խաչ պիտի չտեղադրուի Աղթամարի եկեղեցւոյ վրայ պատարագի օրը։

Երէկ առտու Էջմիածնի տեղեկատուական բաժանմունքը հաղորդագրութեամբ մը կը փոխանցէր, որ կ'առկախէ երկու հոգեւորականներուն մասնակցութիւնը Աղթամարի պատարագին։

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը առանձին հաղորդագրութեամբ եւ ազգային-քաղաքական հիմնաւորումներով, թարգմանը հանդիսանալով ոչ միայն սփիւռքի, այլ նաեւ հայրենաբնակ ժողովուրդի մտածումներուն, իղձերուն, կը մերժէր մասնակցութիւնը՝ Աղթամարի քաղաքական հանդէսին։

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան առընթեր Էջմիածնի մերժումով Հայաստանեայց առաքելական եկեղեցին մէկ կեցուածքով կը ներկայանայ յաչս Թուրքիոյ եւ միջազգային ընտանիքին, մանաւանդ որ պաշտօնական Անգարայի կողմէ բեմականացուած այս ցուցադրութիւնը նախ եւ առաջ թիրախաւորած էր միջազգային ընտանիքն ու եւրոպական կառոյցները։

Յստակ է նաեւ պաշտօնական Երեւանի կեցուածքը, որուն հրապարակումը նախանշեց մեծամասնական կուսակցութեան մամլոյ բանբերը՝ կոչ ուղղելով չմասնակցելու Աղթամարի պատարագին։ Համահայկական այլ ուժեր, նախ եւ առաջ Դաշնակցութիւնը բազմիցս շեշտեց բեմադրութեան շարժառիթը, առաջադրած նպատակը, բացայայտեց թրքական խաղի կանոնները եւ կոչ ուղղեց հայութեան չընդառաջելու թրքական կողմին սարքած դաւադրութեան։

Կը թուի, որ հայկական դաշտին մէջ բանավէճ գոյութիւն չունի այլեւս այս ուղղութեամբ։ Թուրքիան ինքնաբացայայտուած է, մանաւանդ իր վերջին որոշումով, եւ դիւրացուցած իր թելադրած խաղի կանոններուն քողազերծումը հայկական կողմին համար։ Սպառած են նաեւ այս առիթով սահմանը ժամանակաւոր բանալ-չբանալու թրքական յայտարարութիւններուն արարները։

Հայկական կեցուածքի ընդհանրացումը կամ համազգայնացումը դրական նախանիշ է անշուշտ թրքական քարոզչական արարին դիմաց։ Հակակշիռ քայլն է, որ կը պակսի։ Այս առումով նկատառելի առաջարկ է մեր աշխատակից Թաթուլ Յակոբեանին կատարածը՝ հրապարակուած մեր թերթի էջերէն։ Նոյն օրը հայ-թրքական սահմանին վրայ թէ աշխարհի տարբեր երկիրներուն մէջ կազմակերպել ցոյցեր, միջազգային ընտանիքին համար փոխանցելու համար թրքական ծխածածկոյթի աքթը, բողոքելու համար շրջափակման դէմ եւ համոզելու, որ եղածը պարզապէս աչքի փոշի ցանող մակերեսային հանդուրժողականութեան նմուշ է, որ խորքին մէջ կը հարուածէ հայութեան եկեղեցական-կրօնական աւանդութիւնները, որ դարաւոր սուրբ տաճարը կը շահարկէ քաղաքական նպատակներու համար՝ օր մը ետք զայն թանգարանի եւ նորաձեւութեան ցուցադրութիւններու օգտագործելու համար։

Հակակշիռ գործողութիւններու կազմակերպումը պարտադիր հանգամանք կը ստանայ այս ձեւով։ Մանաւանդ հիմա, երբ թէ՛ Էջմիածինը, թէ՛ Անթիլիասը կը մերժեն մասնակցիլ քաղաքական այս հանդէսին, երբ պետութիւնը պարզ կը դարձնէ, որ ներկայացուցիչ պիտի չուղարկէ Աղթամարի շոուին, իսկ սփիւռքէն հակառակը թելադրող որեւէ կոչ չէ հնչած։

Թուրքերը մարտավարական սխալ թոյլ տուին խաչին տեղադրումը արգիլելով։ Մարտավարական սխալէն անկախ եւ անկէ առաջ գրեթէ յստակացած էր արդէն հայկական կողմին կեցուածքը։ Կը մնայ, որ երթալ-չերթալու հարցը ընդմիշտ փակուած նկատելով՝ հայկական կողմը փաստէ իր նախաձեռնողականութիւնը։