ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ
10 դեկտ. 2010
Երեւանի քաղաքապետին, Արդարադատութեան նախարարին եւ Հայաստանի նախագահի անձնակազմի գլխաւոր հաշուապահին պաշտօնազրկումները մտածել կու տան, որ Հայաստանի նախագահի մակարդակով ներքին դաշտը կանոնաւորելու որոշում տրուած է եւ ձեռնարկուած համապատասխան գործողութիւններու։
Պետական հաստատութիւններուն մէջ կատարուած միջադէպերուն իբրեւ արդիւնք պատասխանատուութիւններու ճշդումի եւ համապատասխան վերաբերումի առաջին լուրջ նախաքայլերն են, որոնք կ'երեւին այս ձեւով Հայաստանի ներքին կեանքին մէջ եւ իբրեւ այդպիսին մտածել կու տան բացուող նոր էջի մը, նոր գործելաձեւի մը մասին։
Անհրաժեշտութիւնը չի զգացուիր անշուշտ գերխանդավառութիւն ցոյց տալու։ Կանխահաս է հիմնական հաստատումներ ընելը, որ Հայաստանի ներքին դաշտը կարգաւորուելու, փտածութիւնը վերացնելու կամ առհասարակ իրաւական պետութիւն հաստատելու ռազմավարութիւն մշակուած է բարձրագոյն մակարդակով։
Անպատժելիութիւնը, հովանաւորչութիւնը, փտածութիւնը, հարստապետութիւնը, ստուերային տնտեսութիւնը մեր երկրի դատաիրաւական համակարգի ամէնէն խոցելի կէտերն են, որոնց սրբագրումը մեծ ճիգ, բազում դժուարութիւններ կը պահանջէ եւ կը յուշէ, որ Հայաստանի նման երկրի մը մէջ բարեկարգչական որեւէ գործընթաց կրնայ ղեկավարուիլ միայն նախագահի մակարդակով։
Քայլը, որ առնուած է նախագահին կողմէ, պատահական չէ անշուշտ։ Հիմնական խնդիրները արդարութեան եւ արդարադատութեան կը վերաբերին եւ հիմնականօրէն առնչուած են դատաիրաւական համակարգի տարբեր ոլորտներուն հետ։ Ժողովրդավարական կարգերու սկզբունքները կը նշեն, որ դատաիրաւական համակարգը պէտք է անջատ ըլլայ քաղաքական ընդհանուր դրութենէն եւ իբրեւ այդպիսին գործէ լրիւ անկախ։ Բայց մենք կը խօսինք միջավայրի մը մասին, որուն իւրայատկութիւնները կը համոզեն, որ բարեկարգումը այս բոլորին մէջ կրնայ ձեռնարկուիլ միայն քաղաքական կեդրոններէ, այն ալ բարձրագոյն մակարդակի ներշնչումով։ Արդ, պէտք է համաձայնիլ ուրեմն, որ քաղաքական միջամտութիւններով միայն կարելի է պատրաստել դատաիրաւական համակարգի անկախացումը։ Օրէնքի գերադասումը կրնայ ապահովուիլ քաղաքական գերադաս մարմիններու կողմէ։
Օրէնքին առջեւ բոլորին հաւասարեցումը իրաւական պետութեան ձեւաւորման եւ կայացման կարեւոր հիմնաքայլ է, առանց որուն պարագայական եւ պատահական բնոյթ կը ստանան նման գործողութիւններ։ Ինքնանպատակայնութիւնը եւ պարզապէս տպաւորութիւն ձգելու քայլերը շուտով կը չէզոքացուին եւ կ'իմաստազրկեն առնուած նախաձեռնութիւնները։
Միաժամանակ հասկնալի է անշուշտ, որ միանգամայն, կտրուկ ձեւով, լայնածաւալ եւ համատարած գործողութիւններ սանձազերծելը եւս կրնայ վտանգել ներքին դաշտը մաքրազտելու խիստ անհրաժեշտ քաղաքականութեան իրականացումը։ Նման պաշտօնազրկումներ եւ պատիժներ կրնան ցնցել իւրաքանչիւր ոլորտի համակարգը. ի վերջոյ իւրաքանչիւր պաշտօնեայի անձին կապուած են մարդիկ, պաշտօնատարներ եւ բրգաձեւ կառոյցներ։
Օրէնքի գերակայութեան հաստատումը դժուարին ճանապարհ կ'ենթադրէ։ Նախադրեալները ցոյց կու տան, որ այդ ուղղութեամբ լրջագոյն քայլեր առնելու ուղղուածութիւնը ինքզինք կը դրսեւորէ։ Տարատեսակ մտածողութիւն չկայ այն իրականութեան նկատմամբ, որ ներքին իրավիճակն ու արտաքին քաղաքականութիւնը սերտօրէն փոխկապակցուած են։ Ներքին դաշտի մաքրագործումը ամուր յենարանի կը վերածուի արտաքին քաղաքականութեան համար։
Իրաւական պետութիւնը կը հարթէ ներդրումային դաշտը՝ ապահովելով ներդրողներու օրէնքով պաշտպանուածութիւնը, կը քաջալերէ տնտեսութեան զարգացումը եւ որոշակիօրէն կը կանխարգիլէ արտաքին միջամտութիւններն ու պատուէրներու տարողութիւնը։
Երեւան-Անգարա յարաբերութիւններուն թէ արցախեան բանակցութիւններուն մէջ հայրենի արտաքին քաղաքականութիւնը վերջին շրջանին ինքզինք կը դրսեւորէ ամբողջականօրէն։ Ուիլսընեան Իրաւարար վճիռի 90-ամեակի թէ Ասթանայի վեհաժողովին առիթով Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին արտասանած խօսքերը որեւէ յաւելեալ մեկնաբանութեան չեն կարօտիր եւ կ'ընդգծեն համայն հայութեան պահանջներուն պետականացումը։ Սեւրեան Հայաստանի իրաւական եւ այժմէական նշանակութենէն մինչեւ Արցախի հետ ռազմաքաղաքական դաշինք կնքելու նախապատրաստութեան յայտարարութիւնը։
Արտաքին քաղաքականութեան այս կարեւոր հիմնադրոյթներուն նկատմամբ նախագահին բանաձեւած ամրագրումները յաւելեալ ուժ կը ստանան, երբ կարգաւորուի նաեւ ներքին դաշտը։ Սկսեալ արդարադատութենէն անցնելով կրթական, ընտրական, ընկերային- տնտեսական ոլորտներ, հասնելու համար մինչեւ կայուն, առողջ հասարակարգի ձեւաւորում եւ կայացում։
Ներքին հարթութեան վրայ նախագահին առած քայլերը այս ուղղութեամբ յուսադրիչ դառնալու նախադրեալները կը պարփակեն։ Անոնց կայացումը եւ իրաւական պետութեան սահմաններուն մէջ ժողովրդավար կարգերու կատարելագործումը կը նպաստեն «զարգանալ առանց զիջելու» սկզբունքի իրականացման։
10 դեկտ. 2010
Երեւանի քաղաքապետին, Արդարադատութեան նախարարին եւ Հայաստանի նախագահի անձնակազմի գլխաւոր հաշուապահին պաշտօնազրկումները մտածել կու տան, որ Հայաստանի նախագահի մակարդակով ներքին դաշտը կանոնաւորելու որոշում տրուած է եւ ձեռնարկուած համապատասխան գործողութիւններու։
Պետական հաստատութիւններուն մէջ կատարուած միջադէպերուն իբրեւ արդիւնք պատասխանատուութիւններու ճշդումի եւ համապատասխան վերաբերումի առաջին լուրջ նախաքայլերն են, որոնք կ'երեւին այս ձեւով Հայաստանի ներքին կեանքին մէջ եւ իբրեւ այդպիսին մտածել կու տան բացուող նոր էջի մը, նոր գործելաձեւի մը մասին։
Անհրաժեշտութիւնը չի զգացուիր անշուշտ գերխանդավառութիւն ցոյց տալու։ Կանխահաս է հիմնական հաստատումներ ընելը, որ Հայաստանի ներքին դաշտը կարգաւորուելու, փտածութիւնը վերացնելու կամ առհասարակ իրաւական պետութիւն հաստատելու ռազմավարութիւն մշակուած է բարձրագոյն մակարդակով։
Անպատժելիութիւնը, հովանաւորչութիւնը, փտածութիւնը, հարստապետութիւնը, ստուերային տնտեսութիւնը մեր երկրի դատաիրաւական համակարգի ամէնէն խոցելի կէտերն են, որոնց սրբագրումը մեծ ճիգ, բազում դժուարութիւններ կը պահանջէ եւ կը յուշէ, որ Հայաստանի նման երկրի մը մէջ բարեկարգչական որեւէ գործընթաց կրնայ ղեկավարուիլ միայն նախագահի մակարդակով։
Քայլը, որ առնուած է նախագահին կողմէ, պատահական չէ անշուշտ։ Հիմնական խնդիրները արդարութեան եւ արդարադատութեան կը վերաբերին եւ հիմնականօրէն առնչուած են դատաիրաւական համակարգի տարբեր ոլորտներուն հետ։ Ժողովրդավարական կարգերու սկզբունքները կը նշեն, որ դատաիրաւական համակարգը պէտք է անջատ ըլլայ քաղաքական ընդհանուր դրութենէն եւ իբրեւ այդպիսին գործէ լրիւ անկախ։ Բայց մենք կը խօսինք միջավայրի մը մասին, որուն իւրայատկութիւնները կը համոզեն, որ բարեկարգումը այս բոլորին մէջ կրնայ ձեռնարկուիլ միայն քաղաքական կեդրոններէ, այն ալ բարձրագոյն մակարդակի ներշնչումով։ Արդ, պէտք է համաձայնիլ ուրեմն, որ քաղաքական միջամտութիւններով միայն կարելի է պատրաստել դատաիրաւական համակարգի անկախացումը։ Օրէնքի գերադասումը կրնայ ապահովուիլ քաղաքական գերադաս մարմիններու կողմէ։
Օրէնքին առջեւ բոլորին հաւասարեցումը իրաւական պետութեան ձեւաւորման եւ կայացման կարեւոր հիմնաքայլ է, առանց որուն պարագայական եւ պատահական բնոյթ կը ստանան նման գործողութիւններ։ Ինքնանպատակայնութիւնը եւ պարզապէս տպաւորութիւն ձգելու քայլերը շուտով կը չէզոքացուին եւ կ'իմաստազրկեն առնուած նախաձեռնութիւնները։
Միաժամանակ հասկնալի է անշուշտ, որ միանգամայն, կտրուկ ձեւով, լայնածաւալ եւ համատարած գործողութիւններ սանձազերծելը եւս կրնայ վտանգել ներքին դաշտը մաքրազտելու խիստ անհրաժեշտ քաղաքականութեան իրականացումը։ Նման պաշտօնազրկումներ եւ պատիժներ կրնան ցնցել իւրաքանչիւր ոլորտի համակարգը. ի վերջոյ իւրաքանչիւր պաշտօնեայի անձին կապուած են մարդիկ, պաշտօնատարներ եւ բրգաձեւ կառոյցներ։
Օրէնքի գերակայութեան հաստատումը դժուարին ճանապարհ կ'ենթադրէ։ Նախադրեալները ցոյց կու տան, որ այդ ուղղութեամբ լրջագոյն քայլեր առնելու ուղղուածութիւնը ինքզինք կը դրսեւորէ։ Տարատեսակ մտածողութիւն չկայ այն իրականութեան նկատմամբ, որ ներքին իրավիճակն ու արտաքին քաղաքականութիւնը սերտօրէն փոխկապակցուած են։ Ներքին դաշտի մաքրագործումը ամուր յենարանի կը վերածուի արտաքին քաղաքականութեան համար։
Իրաւական պետութիւնը կը հարթէ ներդրումային դաշտը՝ ապահովելով ներդրողներու օրէնքով պաշտպանուածութիւնը, կը քաջալերէ տնտեսութեան զարգացումը եւ որոշակիօրէն կը կանխարգիլէ արտաքին միջամտութիւններն ու պատուէրներու տարողութիւնը։
Երեւան-Անգարա յարաբերութիւններուն թէ արցախեան բանակցութիւններուն մէջ հայրենի արտաքին քաղաքականութիւնը վերջին շրջանին ինքզինք կը դրսեւորէ ամբողջականօրէն։ Ուիլսընեան Իրաւարար վճիռի 90-ամեակի թէ Ասթանայի վեհաժողովին առիթով Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին արտասանած խօսքերը որեւէ յաւելեալ մեկնաբանութեան չեն կարօտիր եւ կ'ընդգծեն համայն հայութեան պահանջներուն պետականացումը։ Սեւրեան Հայաստանի իրաւական եւ այժմէական նշանակութենէն մինչեւ Արցախի հետ ռազմաքաղաքական դաշինք կնքելու նախապատրաստութեան յայտարարութիւնը։
Արտաքին քաղաքականութեան այս կարեւոր հիմնադրոյթներուն նկատմամբ նախագահին բանաձեւած ամրագրումները յաւելեալ ուժ կը ստանան, երբ կարգաւորուի նաեւ ներքին դաշտը։ Սկսեալ արդարադատութենէն անցնելով կրթական, ընտրական, ընկերային- տնտեսական ոլորտներ, հասնելու համար մինչեւ կայուն, առողջ հասարակարգի ձեւաւորում եւ կայացում։
Ներքին հարթութեան վրայ նախագահին առած քայլերը այս ուղղութեամբ յուսադրիչ դառնալու նախադրեալները կը պարփակեն։ Անոնց կայացումը եւ իրաւական պետութեան սահմաններուն մէջ ժողովրդավար կարգերու կատարելագործումը կը նպաստեն «զարգանալ առանց զիջելու» սկզբունքի իրականացման։
No comments:
Post a Comment