Մեծարգոյ տեարք,
Թերթիդ այսօրուան (յուլիս 2, 2009) թիւին մէջ կը գտնեմ հետևեալը. «Հաւատարմագիրներու յանձնման արարողութեան յաջորդած...» և այլն:
Երբ գիր արմատը գրութիւն կը նշանակէ, յոգնակին կը կազմենք գրեր ձևով. ուրեմն՝
հաւատարմագիր - հաւատարմագրեր
ձեռագիր - ձեռագրեր
բարևագիր - բարևագրեր
անցագիր - անցագրեր
երկաթագիր - երկաթագրեր
Իսկ երբ գիր արմատը գրող կը նշանակէ, յոգնակին պէտք է կազմել գիրներ ձևով. ուրեմն
պատմագիր - պատմագիրներ
նամակագիր - նամակագիրներ
արձակագիր - արձակագիրներ
վիպագիր - վիպագիրներ
խմբագիր - խմբագիրներ
* *
*
Գալով յանձնման ձևին՝ արևմտահաձերս բառերը այսքան չենք ամփոփեր, այքան չենք ճնշեր, այսքան չենք խեղդեր. արևելահայերը այպէս կ'ընեն, բայց անոնք տարբեր կոկորդ պէտք է ունենան: Պատկերացուցէք պահ մը արևմտահայ ուսուցիչ մը, կամ բանախօս մը, կամ զրուցակից մը, որ «յանձնման» ըսէ. մարսելիք բա՞ն է այս: Ինչու՞ պարզ ու մեկին չէք գրեր յանձնումի: Ոչ ոք դէմ է, որ ազդուինք արևլահայերէնէն, բայց առնենք անոր շինիչ ոճերն ու ձևերը՝ առանց քանդելու արևմտահայերէնի շէնքը: Իր հետևողութեան մէջ «Ազդակ»ը սկսած է չափը կորսնցնել:
Լաւագոյն զգացումներով՝
Արմենակ Եղիայեան
skip to main |
skip to sidebar
AZTAG'S LINKS
Aztag's Blog Archive
-
►
2011
(11)
- ► November 2011 (1)
- ► March 2011 (3)
- ► February 2011 (2)
- ► January 2011 (1)
-
►
2010
(38)
- ► December 2010 (2)
- ► October 2010 (4)
- ► September 2010 (7)
- ► August 2010 (3)
- ► April 2010 (3)
- ► March 2010 (4)
- ► February 2010 (1)
- ► January 2010 (5)
-
▼
2009
(42)
- ► December 2009 (2)
- ► November 2009 (4)
- ► October 2009 (4)
- ► September 2009 (5)
- ► August 2009 (5)
- ► April 2009 (10)
Յարգելի պրն. Արմենակ,
ReplyDeleteԱԶԴԱԿ կամ այլ հայերէն թերթ կարդացած ատեն երբեմն կը մտածեմ գրիչը ձեռք առնել եւ տող առ տող քերականական, շարադասական ու այլ անկանոնութիւններ, անհանդուրժելի սխալներ շարել, ցանկագրել եւ խմբագրութեան ուշադրութեան յանձնել. յետոյ կը մտածեմ որ ժամանակի կորուստ պիտի ըլլայ այդ մէկը։ Ի վերջոյ ամէն մարդ գործ մը ունի ընելիք։ Բայց այն անձերէն, որոնց գործը գիրի ու գրականութեան հետ կապուած է, կը սպասուի որ ամէն օր ընթերցում կատարեն, որովհետեւ լեզուի մը իմացութիւնը ընթերցումի մարզանքին պէտք ունի, առողջ ապրելու համար։ Արեւելահայերէնին յատուկ դարձուածքներ, գիտակից կամ անգիտակից գործածութեամբ` կը վխտան արեւմտահայերէնով հրատարակուող թերթերու մէջ։ Պիտի առաջարկէի որ թերթի մը խմբագրութեան անդամ առնուող անհատները լեզուական որոշ քննութենէ մը անցնէին։ Միւս կողմէ, մեր գրողներէն շատեր բացառիկ քերականագէտներ չեն եղած. ուշադիր ընթերցումը շատ մը սխալներ ցոյց կու տայ, սակայն այստեղ տարրական սխալներու մասին է խօսքը։
Յարգանօք`
Յովակիմ
harkeli baron hovagimian,
ReplyDeleteaysor khempakirnern ankam shnorhkov hayeren chen kider, our menatz khempakroutyan antam gam chem-kider-inch! hayeren lezvi ousoutzichneroun hartzoutzek kani me seramid hartzoum irar gantznin. Inchou artiagan tzeverov, khagherov ou hajouykov gareli chellar hayerene sorvetzenel? I vercho hayerenn al lezou men e, ourish lezounerou bes.
Hovhannes
Հայերէնի, արեւմտահայերէնի նկատմամբ ցուցաբերուած նախանձանդրութիւնը գովելի է։ Դէմ չեմ, որ սուր քննադատութիւններ ըլլան մեղանչումներու դէմ։ Իւրաքանչիւր երկրի մէջ այսօր լեզուն պահելու, ճիշդ գործածելու մեծ աշխատանք կը տարուի։ Ալ ուր մնաց արեւմտահայերէնի պարագային, երբ չկան պէտք եղած մարմինները, հաստատութիւնները։ Իւրաքանչիւր իբրեւ թէ անվիճելի թուացող տեսակէտ, կրնայ ինքնին վիճելի դառնալ, երբ չկայ պաշտօնական հեղինակութիւն մը որ կը հաստատէ ճիշդը, ընդունուածը, օրինականը։ Այսօր Հայաստանի մէջ լուրջ մտահոգութիւն է լեզուի պահպանումը….։
ReplyDeleteԱրեւմտահայերէնը ուզէ-չուզէ պիտի ազդուի արեւելահայերէնէն։ Դժուար ընդունելի է, բայց իրականութիւնը կ՛ըսէ որ արեւմտահայերէնը մեռնող լեզու է։ Մամուլը լեզուի պահպանման գործին մէջ մաս մը կրնայ ստանձնել միայն։ Բայց ընդհանուր գործը չկայ, որուն մաս կազմելուն մասին խօսինք։ Խմբագիրները պաշտպանելու նապատակ չունիմ։ Միեւնոյն ժամանակ անարդար է այս հարցին մէջ խմբագիրները հարուածելը։ Պրն. Արմենակին ըսածները կրնայ վիճելի գտնել այլ լեզուագէտ մը։ Պրն. Յովակիմը բաւարար ժամանակ չունի լեզուն սրբագրելու (ատոր համար ալ մեղադրելի չէ, իր գործը չէ) իսկ պրն. Յովհաննէսը անգլիատառ հայերէնով խմբագիրներու գործածած հայերէնը կը քննադատէ։ Լրջանանք քիչ մը.ինչի՞ մասին կը խօսինք։
Գէորգ Սթամպուլեան (Մելպուռն)
Կրնայի՞ք ըսել` ինչու՞ համար անարդար է այս հարցին մէջ խմբագիրները հարուածելը։ Ո՞վ է թերթի մը լեզուին ու անոր մաքրութեան պատասխանատուն։
ReplyDeleteՅովհաննէս
Հայերէնը, արեւմտահայերէնը չեն մեռնիր, եթէ պատասխանատու մարդիկ, հաւատաւոր մարդիկ, հոգեւորական կամ կուսակցական, գիտնան իրենց ձեռքը անցած դրամի դէզերը ոչ թէ ֆութպոլի դաշտերէն մինչեւ երկինքները բարձրացող հաւաքական կիրքեր սնուցանելու, այլ "իրենց" մշակոյթին պահպանման, հայերէն լեզուի ուսուցիչի պատրաստութիւն ծրագրողներու եւ ծրագրերու համար գործածել։ Լեզուի նկատմամբ անփթութիւնը չափ եւ սահման չի ճանչնար այլեւս. ոչ թէ քննադատութիւն, հայհոյանքն ու անէծքը դեռ քիչ կը կշռեն։ Կը տեսնէք, թէ մինչեւ ու՞ր կարելի է լրջանալ։
ReplyDeleteՅովակիմ
յարգելի Յովակիմ, սիրելի Յովհաննէս
ReplyDeleteխմբագիր,կուսակցութիւն, հոգեւորականութիւն քննադատելով արեւմտահայերէնը չի փրկուիր։ Երանի այդպէս ըլլար, ես ալ կը միանայի ձեր քննադատութիւններուն։
Պետութեան գործ է լեզու պահելը, պահպանելը, դրամական միջոցներ հայթայթելը։ Պատմութեան ընթացքին ալ այդպէս եղած է։ Եկէք հրաժարինք ամէն մէկ դժուարութեան համար կուսակցութիւն-եկեղեցի քննադատելէն։ Կուսակցութիւններէն դուրս , եկեղեցիէն դուրս մարդիկ եթէ կրնան թող բան մը ընեն։ Չեն կրնար, ուրեմն եղածին բարդոյթով ամէն անգամ նման մղձաւանջներ չապրին։ Լրջանա՛նք։
Գէորգ
kennatadoutyunnere imasd ounin gerevi sireli kevork.hovhannese esgesav hayadar kerel.
ReplyDeleteNigol
Նիկոլ, լուրջ չես։
ReplyDeleteԳէորգ
Յովհանանէ՛ս, ինչու համար չեն ըսեր։ինչուն բաւարար է։
ReplyDeleteխմբագիր մը
Յարգելի Գէորգ,
ReplyDeleteեթէ հայոց պատմութեան էջերը դարձնէք, պիտի տեսնէք, որ հայերս վեց հարիւր տարի թագաւորութիւն ու պետութիւն չենք ունեցած, սակայն ձեւերը գտած ենք այս կամ այն օտար պետութեան հովանիին տակ լեզու եւ մշակոյթ պահելու։ Քսաներորդ դարու սկիզբը "սիրուն Երեւանը" գիւղ մըն էր միայն։ Նոր Ջուղայի գաղութը ամենահիներէն է, որ դեռ կը գոյատեւէ։ Այս գետնի վրայ կարծեմ դուք բաւական լրջանալու պէտք ունիք։
Ես կուսակցութիւն եւ եկեղեցի չեմ քննադատեր իբրեւ գոյութիւն ու կառոյց, այլ իբրեւ գործելակերպ։ Այսքանը յստակ պէտք էր ըլլար, կը կարծեմ։
Պրն. Արմենակին պէտք է ամսական վճառուի եւ այդ մարդը շաբաթական, թերեւս օրական հանդիպումներ պէտք է ունենայ Ազդակի խմբագրութեան պատուարժան անդամներուն հետ եւ տայ հարկ եղած գիտելիքները։ Դժուա՞ր բան մըն է առաջարկածս։
Յովակիմ
վճարել` ր-ով. ներողութիւն։
ReplyDeleteՅ.
Պարոն խմբագիր,
ReplyDeleteինչու համար-ը ոճական հարց մըն է, սխալ մը չէ։ Սխալ է սակայն վերջակէտէն ետք գլխագրով չսկսիլը։
Յովհաննէս
Մինչեւ հիմա պետութիւն չկար եւ հայերէնը ինչպէ՞ս պահեցինք։ Թիֆլիսը, Պոլիսը, Իզմիրը, Մոսկուան, Վենետիկը, Վիեննան ոչ պետութիւն էին, ոչ ալ մնայուն հովանաւորութիւն կը վայելէին։ Քիչ մը խելք պէտք է գործածել, նման անպատասխանատու արտայայտութիւններէ առաջ։ Թէ այսօր միջոցները տկարացած են, պէտք է յանցանքը ոչ թէ պետութիւն չունենալուն մէջ փնտռել, այլ առաւ-փախաւութեան սաստկացման, քիչ մը ամէն մակարդակի վրայ։
ReplyDeleteԿ. Նուրիբէկեան, Աթէնք
pavagan dak e veje, bedk e hantardik kitch me. yes tejpakhdapar hayeren darere chounim. lezvi hartze garevor hartz men e yev bedoutyan vera bedk che partel zayn, manavant vor arevelahayeren-arevmedahayeren darperoutyoune ga. arevmedahayerene bedk e Spürki metch hasdadoutyounner ounena, vorbeszi systematic gerbov zarkana. ays e im gardzikes.
ReplyDeleteHampig
Առանց քննադատութեան տեղ չենք կրնար հասնիլ։
ReplyDeleteԶաւէն Կիւլկիւլեան, Ֆլօրիտա
Ամէն մարդ ալ խօսելու մէջ վարպետ է, բայց գործելու մէջ ծոյլ։
ReplyDeleteԱ. Յարութիւնեան
յարգելի Յովակիմ
ReplyDeleteԿը ցաւիմ որ լրջանալու կոչս ի զօրու պէտք է պահեմ։ Եթէ մեր ազգի գոյութեան պահպանման եւ շարունակականութեան մեկնակէտը գիրերու գիւտը կը համարենք եւ ամբողջ մեր մշակոյթի հայացման ու փրկութեան կարեւոր հանգրուանը, ապա պէտք է մտածենք որ այդ ամբողջ աշխատանքը չէր ըլլար եթէ օրուան պետական ամբողջ համակարգը այդ աշխատանքին թեւ ու թիկուոնք չկանգնէր եւ միջոցները չստեղծէր։ Բացի եթէ կը կարծենք, որ այդ ամբողջը միայն հոգեւորականները եւ այդ օրուան «կուսակցութիւնները» ըրին, որոնք հիմա իրենց գործը չեն ըներ։ Իսկ եթէ այդ օրուան պետութիւնը նեցուկ կանգնած չըլլար այսօր գոյութիւն կ՛ունենայի՞նք, այսօր հայերէն տառերով կը բանավիճէ՞նք իրար հետ։Ազդակն ալ թերեւս չէր ըլլար որպէսզի կարենար պրն. Արմենակին աշխատանք վստահիլ։ Ահա՛ պատմութեան դասը։
Գէորգ
dessar? hovhannes mege gesse vodjagan e myuse gesse arants hamar-in djisht e.mege tchega vor esse vor? megn e djishte.Armenage pan me gesse hovhannese ourish pan me gesse khempakirn al yerrort pan me gesse.ov? bidi vetchnagane esse/
ReplyDeleteNigol
յարգելի՛ Նուրիբէկեան
ReplyDeleteԹիֆլիսի, Պոլիսի, Վենետիկ-Վիեննայի իօրերէն հարիւր տարի անցած է ։Ո՞ւր են այդ կեդրոնները հիմա, ի՞նչ վիճակի մէջ են։ Կ՛երեւի հոն ալ «եկեղեցին եւ կուսակցութիւնները» պէտք եղած գործը չեն ըներ, կը թերանան, կիրք կը բարձրացնեն ֆութպոլի դաշտերէն մինչեւ երկինքները։։ Հարիւր տարի ետք պայմանները տարբեր են սիրելիս։Համաշխարհայնացումը վտանգած է լեզուները։ Ազգերը պետական մակարդակով կը պայքարին։Մենք ալ ուրիշ փրկութիւն եւ միջոց չունինք։ Համաձայն եմ ուերմն որ անպատասխանատու բաներ չըսենք։
Գէորգ
Քանի որ այն տպաւորութիւնը ունիմ, թէ գրածիս կէսն անգամ հասկնալի չի դառնար այստեղ, կը քաշուիմ զրոյցէն։ Մարդիկ հինգերորդ դարը "յստակ" կը տեսնեն իրենց աչքին առջեւ, սակայն ոչ գաղութներու պատմութենէն տեղեակ են, ոչ ալ հետաքրքրուած են իրենց սփիւռքեան ներկայ ինքնութեամբ։ Պետութիւն մը կոխեր է մէկը իրենց գլխուն մէջ։ Վերը գրեցի, թէ կառոյցներու կամ պետութեան ոչ թէ գոյութեան այլ ներկայ գործելակերպին դէմ եմ. հասանք մինչեւ Վռամշապուհ։ Յաջողութիւն` զրոյցը շարունակողներուն։
ReplyDeleteՅովակիմ
Սիրելի Նիկոլ,
ReplyDeleteՁեր այս ոճը թէեւ հետաքրքրական, բայց շատ անբարունակ է։ Պրն. Արմենակը մասնագէտ լեզուագէտ է, իր ամբողջ կեանքը անցուցած է քերականութիւն ուսումնասիրելով եւ կարելի չէ զինք ուրիշներու հետ բաղդատել։ Եթէ ծանօթանաք իրեն, կը գիտնաք ըսածիս իմաստը։
Յովհաննէս
yes armenagin tem pan me tchounim.nebadages voreve tsevov ir tem pan me essele tche.miyatsads em ayn desagedin vor takavoroutyune orin hima al bedoutyune ter ounin enelik.Arants bedoutian ays kordse deghen chi sharjir.pasdoren al che sharjads.kani badmoutian masin ge khosvi veramshabouhin orinage devads eyi.Ays al badjar bedk che ellar vor Hovagime kashvi zerouytsen.
ReplyDeleteharkanknerov polor masnagitsneroun
Nigol
Arants bedoutian ays kordse deghen chi sharjir. pasdoren al che sharjads.
ReplyDeleteԿը խնդրեմ, որ ինծի Վռամշապուհին օրինակէն զատ հինգ օրինակ այստեղ թուէք, որ ձեր տեսակէտը կը պաշտպանէ։ Օրինակներ հայոց պատմութենէն։
Շնորհակալութիւն։
Յովհաննէս
Եթէ Պրն. Արմենակին դէմ չէք, իմ եւ ձեր լեզուական առաջարկները մի բաղդատէք մասնագէտի իր ցուցմունքներուն հետ, կը խնդրեմ։
ReplyDeleteՅովհաննէս
Զրոյցէն քաշուելէս առաջ կը փափաքիմ սրտանց շնորհաւորել Ազդակի խմբագրութիւնը, որ Արմենակ Եղիայեանին նամակին տեղ տուած է։ Այս է սկիզբը ինքնաքննադատութեան։ Յաջորդ քայլը կրնայ Եղիայեանին հետ կայացող օրական հանդիպումներով լեզուական ինքնասրբագրութեան առաջնորդել Ազդակը, այլապէս ինքնաքննադատութիւնը կրնայ դիւրաւ վերածուիլ ինքնացուցադրութեան, ըսելու համար` տեսէք, մենք ազատամիտ ենք, քննադատութեան տեղ կու տանք. ինքնաքննադատութեան ետին եթէ գործնական ինքնասրբագրութեան իմաստը չկայ, անօգուտ ինքնաքննադատութիւն է ան։
ReplyDeleteՅովակիմ
sovedagan hayasdani,hhshagan hayasdani kotcharianagan hayasdani yev hanrabedagan hayasdani haratchatsoutsads lezvi gomiden,agatemian,yezrapanagan varchoutyune keraganoutyan ambionnere.asonts yedeve bedoutyun ga? yete chellar arevelahayereni intch? gellar aysor
ReplyDeleteNigol
Չըլլա՞յ թէ Ղարաբաղի մէջ ալ պետութեան հաստատուելէն ետք սկսան իրենց լեզուին մասին մտածել։ Ան չէ ալ` արեւմտահայերէնը ինչպէ՞ս դիմացած է առանց պետութեան, եթէ պետութիւնն է միայն լեզուին պահպանման կարելիութիւնը։
ReplyDeleteՅովհաննէս
"Քու" Սովետական Հայաստանդ էր, որ կը ծրագրէր լատինատառ հայերէն մը գործածել,ինչպէս որ դուն հիմա հոս կը գործածես, եւ նոյն պետութիւնն էր, որ մեսրոպեան ուղղագրութիւնը վերցուց մէջտեղէն։ Ահաւասիկ ինչի նմանցուց "պետութիւնդ" լեզուն, այնքան որ արեւելահայերուն մեծամասնութիւնը, եւ ՀՀՇական, Քոչարեանական եւ ներկայ պետութիւններդ դեռ մինչեւ այսօր չեն կրնար հրաժարիլ Աբեղեանին առաջարկած ուղղագրութենէն։ Ասոնք` պարզ օրինակներ պետական "քաջագործութեանց"։
ReplyDeleteՅովհաննէս
ayo Hovhannes.Gharapagh yete bedoutyun tchellar aysor hay al cher menar.hayeren khosogh al cher menar hayeren kerogh al cher menar hok che te apeghianagan oughakroutiamp....yete mer polorin sovedagan hayasdane chellar ange arach angakh hayasdane chellar ayt poloren yedk hhsh-agan yev hanrabedagan hayasdannere chellayin inch? ge menar chem kider.lehahay kaghout?yekibdahay kaghout? gamats-gamats lipananahay kaghout?....ayo bedagan ayt kachakordsoutyunnere pergetsin lezoun,teyev votch kou yev im ouzads oughakroutiamp
ReplyDeleteNigol
կը կրկնեմ հարցումս եւ ալ կը լռեմ, որովհետեւ անիմաստ է շարունակելը. արեւմտահայերէնը ինչպէ՞ս գոյատեւած է։
ReplyDeleteՅովհաննէս
Լեհահայ գաղութի մասին խօսելէ առաջ պէտք է Պետրովիչի գործը կարդացած ըլլաք։
ReplyDeleteՅովհաննէս
Այս գործը կը թելադրեմ մանաւանդ հայաստանցի մեծխօսիկ գիտնականներուն, որոնց առաջին խօսքը, սփիւռքցիի մը ուղղուած` լեհահայ գաղութի օրինակն է։ Ձեր ըրածը այստեղ անգիտակից ընդօրինակութիւն մըն է այդ մօտեցման։
ReplyDeleteՅովհաննէս
Կը բաժնեմ վերի մտահոգութիւն-մատնանշումները, գոնէ գրական լեզուն մաքուր պահենք. լեզուագէտ կամ քերականագէտ չեմ, սակայն մեծ հաճոյքով կը հետեւիմ այս ու անցեալին եղած բանավէճերուն. պարզապէս շատ մեծ սէր ունիմ մեր գրականութեան հանդէպ, նամանաւանդ Պոլսոյ գրական դպրոցին։ Հարցը անձնականի դարձնեմ։ Եւրոպաբնակ եմ, Մելգոնեան - աստուած հոգին լուսաւորէ - վարժարանի շրջանաւարտ, հայ լեզուի հանդէպ մեծ սիրով։ Երեխաներս Եւրոպայի ո՞ր հայկական դպրոցը ուղարկեմ որ հայերէննին լաւ հիմերու վրայ դրուի. բա՞ւ է որ միայն տան մէջ խօսին… ամբողջ ցամաքամասի տարածքին մէ՛կ - միա՛յն մէկ - երկրորդական վարժարան կայ, Մարսէյի Համազգայինի ճեմարանը։ գալիք սերունդներն ի՞նչ պիտի ըլլան… Կիրակնօրեայ ու շաբաթօրեայ դպրոցներով կը փորձենք բացը գոցել… ուր, Հայաստանէն ներգաղթած հայրենակիցներ կը փորձեն մի քանի բառ հայերէն սորվեցնել մեր երեխաներուն, պարզապէս որովհետեւ մնացեալներէս քիչ մը աւելի լաւ հայերէն գիտե(՞)ն։ Ու կը ստանանք հայկական սալաթա մը, ուր երեխան արեւմտահայերէն կը լսէ (իմ) տան մէջ, իսկ շաբաթօրեայ դպրոցը արեւելահայերէն կը լսէ, կը խօսի ու կը սորվի։ Հարցը երբ կու գայ այսպիսի համահայկական տանգնապի մը, քերականական այսպիսի սխալներու մասին խօսիլը քիչ մը շռայլութիւն կը թուի ըլլալ… նախ լեզուն խօսի՛լ պէտք է սորվինք որ, յետոյ սխալներէն ճի՛շդը սորվինք։ Միջին արեւելքէն, յատկապէս Լիբանան ու Սուրիա, դուրս՝ հայերէն գրել կարդացող երիտասարդներ մոմի լոյսով կը գտնուին… հայերէնն ալ լեզու մըն է, այո՛, բայց երբ մենք մեծերս կարեւորութիւն չենք տար այս լեզուին, երեխան ի՞նչ իմանայ… հայերէն դասաւանդելը սովորութիւն, աւանդութիւն պէտք չէ ըլլայ, այլ առաքելութի՛ւն մը. հայրեր մայրեր գիտեմ, որ ժամերով կը քշեն իրենց փոքրիկները այդ շաբաթօրեայ, կիրակնօրեայ դպրոցները տանիլ բերելու համար, հայրեր մայրեր ալ գիտեմ որոնք ժամեր կը քշեն որ իրենց երեխաները օտա՛ր դպրոցներ տանին։ Յետոյ ի՞նչ, յո՞ երթաս հայ սփիւռք… Սփիւռքի նախարարութիւն կազմուած է, նախարարուհին գաղութները կ'այցելէ, հոս տակաւին չեկաւ, այս հարցը կը տեսնէ՞, կամ միայն խօսքեր են ըսածները։ Այս հարցը նախարարութեան տակ պէ՞տք է դրուի, ճի՞շդ է որ դրուի, երբ ան կ'ըսէ թէ, նախարարութեան website-ը (www.hayernaysor.am) չորս լեզուներով է՝ ռուսերէն, անգլերէն, հայերէն ու …դասական հայերէն...։
ReplyDeleteՏիքի
Յարգելի Տիքի,
ReplyDeleteկը բաժնեմ ձեր բոլոր մտահոգութիւնները։ Մելգոնեանը ծախեցին, փոխանակ մտածելու անոր կեանք տալու մասին։ Շաբաթօրեայ կամ կիրակնօրեայ դպրոցներ չեն կրնար առօրեայ դպրոցին տեղը բռնել։ Ժամանակն է այլեւս յումպէտս ծախսուող դրամները կեդրոնացնել դպրոցական ծրագրերու համար։ Ես կը կարծեմ որ ոչ թէ դրամ կամ կարելիութիւն չկայ, այլ ծրագիր եւ ծրագրող, հաւատարիմ եւ հաւատացող։ Ծնողք մը կրնայ նախանձախնդիր ըլլալ, ուրիշ մը` ոչ. այս այսպէս է ամէն տեղ ու ամէն ժողովուրդի մէջ։ Սակայն այն կազմակերպութիւնները, ըլլան անոնք եկեղեցական, կուսակցական կամ պարզ մշակութային միութիւն, որոնք այս ժողովուրդին գլխուն իբրեւ թէ առաջնորդողի դեր կը խաղան, անոնք նախանձախնդիր ըլլալու եւ ձեւեր գտնելու պարտաւոր են։ Սփիւռքի նախարարութիւնը պէտք է իր քաղաքացիները Հայաստան վերադարձնելով զբաղի միմիայն։ Անցեալ օր ատրպէճանցիի մը հետ խօսած ատենս հասկցնել տուաւ, որ քսան տարիէն Հայաստանը լաւապէս պարպուած պիտի ըլլայ։
Յովհաննէս
Յարգելի Գէորգ,
ReplyDeleteհամաշխարհայնացման մասին խօսողները եւ ճառողները երանի անկէ գաղափար ունենային, մեծէն մինչեւ պզտիկ։ Մեր ժողովուրդին գլխուն ինչ փորձանք որ գայ, բացի եթէ արտաքին անդիմադրելի վտանգի մը մասին է խօսքը, ինչպէս օրինակ` Ցեղասպանութիւն, յանցաւորը ղեկավար տարրն է, որ այսօր շատ մեծ անպատասխանատուութիւններ կը գործէ դժբախտաբար։ Համաձայն եմ վերը արտայայտուած այն կարծիքին, ըստ որում դրամը ճիշդ տեղ չի գործածուիր։ Երէկ կը կարդայի 1951 թուականին Պոլսոյ մէջ հրատարակուիլ սկսող ամսօրեայի մը առաջին խմբագրականը, ուր ի միջի այլոց կը կարդացուի մօտաւորապէս հետեւեալ միտքը. մենք կը սիրենք հպարտանալ մեր մշակոյթով, սակայն անոր սնուցման համար ոչինչ կու գայ ձեռքերնէս ընել։ Բան չէ փոխուած կացութենէն։
Կ. Նուրիբէկեան
յարգելի Յովհաննէս, յարգելի Նուրիբեկեան
ReplyDeleteԱյն տպաւորութիւնը ունիմ որ դուք եւս ձեր օրինակներով կը հաստատէք, որ Հայաստանի պետութեան յենուիլը այս գործին մէջ ամէնէն ճիշդն է։ Պետութիւնն է, որ դպրոցներուն ուսուցիչ պիտի հասցնէ, ուսուցիչները որակաւորէ, հայերէնի պահպանման համար աշխատանք տանի։ Այդպէս չընե՞ր ֆրանսայի պետութիւնը ֆրանսացի սփիւռքին համար, ֆարնքոֆոնին պահելու համար, մարդուժ պատրաստելու եւ աշխատանքի ղրկելու համար, ֆրանսերէն լեզուն եւ մշակոյթը պահելու եւ տարածելու համար։ Ֆրանսերէնը չէ՞ տուժած համաշխարհայնացումի երեւոյթէն։ Կը ներես յարգելի Նուրիբեկէեան եթէ այս բաժինը ճառի տպաւորութիւն ձգեց, բայց նպատակս պլոկին վրայ ճառախօսութիւն ընել չէ։
Պէտք է լաւապէս ըմբռնել որ մէկ հիմնական բան փոխուած է կացութենէն։ Այսօր կայացած պետութիւն կայ, եւ պետութիւնն է տէրը բոլոր հայերու այսօրուան խնդիրներուն։
Գէորգ
Arevmedahayerene lav tsevov che koyadevads pasdoren.Aysor al ge kashkeshvi.Arevelahayerene ge zarkana.Arachine mernogh lezou e myuse abrogh.inchou?n bedk e kennargel.Ge neres hovhannes oush badaskhanelous hamar.
ReplyDeleteNigol
Պետութիւնը ոչ թէ իրողապէս տէրը չէ հանրապետութեան ու մանաւանդ սփիւռքահայ խնդիրներուն, այլ ի կարողութեան չէ տէրը ըլլալու ոչ այսօր, ոչ ալ ասկէ ետք։ Մեր Սփիւռքը հազար տարուան կեանք եւ աւանդութիւն, փորձառութիւն ունի եւ չի բաղդատուիր ֆրանսական կամ այլ սփիւռքներու հետ։ Երբոր պատմութիւնը չէք ուսումնասիրեր, չէք կրնար ոչ ներկան ոչ ալ ապագան ճանչնալ։ Իսկ յարգելի Նիկոլն ալ պէտք է արեւմտահայ գրականութիւն կարդայ, հասկնալու համար թէ ինչպիսի զարգացումներու, նուաճումներու հասած է արեւմտահայերէնը ոչ թէ իրեն ծանօթ նպարավաճառներուն բերնին մէջ, այլ Օշականի, Ինտրայի, Եղիայի, Շուշանեանի, Նարդունիի եւ շատ շատերու ու դեռ այսօր ապրող արձակագիրներէն ու բանաստեղծներէն ոմանց գրչին տակ։ Այն օրերուն, երբ արեւելահայերէնը Իսահակեանի գրչին տակ մեծ մայրիկի հեքիաթներ կը պատմէր, արևմտահայերէնը գագաթներ նուաճած էր, որոնց մինչեւ այսօր արեւելահայերէնը դեռ չէ հասած։ Ես փաստերու պէտք չունիմ։ Եթէ դուք արեւմտահայ գրականութիւն չէք կարդար, յանցաւորը դուք էք, որ "ձեր" լեզուն չէք կրնար զարգացնել։
ReplyDeleteՅովհաննէս
Մեռնողը եւ մեռածը ձեր հաւատքն է, ոչ թէ լեզուն։
ReplyDeleteԿ. Նուրիբէկեան
Դժբախտաբար,ուր որ ձաբռտուքի,աժան քննադատութեան առիթ կայ,հոն 40 մեկնաբանութիւն կը կատարուի,իսկ հոն,ուր ազգային համահայկական խնդիրներու շուրջ շինիչ քննարկումի կարիք կը զգացուի,հոն մէկ մեկնաբանութիւն անգամ չ'ըլլար:Արեւմտահայ նեղ շովինիզմով տառապողներ,ե՞րբ պիտի գիտակցիք այլեւս,որ հայութիւնը մէկ ազգ է եւ ոչ թէ երկու տարբեր ժողովուրդներ...
ReplyDeleteԺԱՔ
Ամենայն յարգանքով Ժաքի դիրքին, տիտղոսին ու պաշտօնին, սակայն կարելի չէ այսպիսի ակնարկներ թոյլատրել... սոյն գրութիւնը Ազդակի մէջ լոյս տեսած է, կ՛ենդաթրեմ խմբագրութիւնը որոշ կարեւորութիւն տուած ըլլալու է... բացի եթէ յարգելի Ազդակն ալ ձաբռտուքներ կը գրէ (Ժաքին խօսքով)... չի մոռնանք որ 40-րդ ակնարկը նոյն անձին կը պատկանի...
ReplyDeleteԱ. Քիւրքճեան
Սիրելի զրուցակիցներ,
ReplyDeleteԿ'արժէ աչք մը նետել "ՄԵՐ ՄԱՄՈՒԼԸ՝ ՃԳՆԱԺԱՄԻ ՊԱՀԵՐՈՒՆ" խմբագրականին:
Բարի ախորժակ բոլորին,
Ս.Թ. , Լիբանան
harkeli S.T.
ReplyDeletekhempakraganin achk ge neden?...achk genen...?djisht e? ays esselou tseve.
pari akhorjag....
T.T
dzo jack! Toun bidi voroshes ov our inch megnapanoutyoun bidi kre?
ReplyDeleteHampig
«Ազդակ»ի յարգելի բարեկամներ,
ReplyDeleteԶգածուած եմ ու շնորհակալ, որ յուլիս 2-ի լեզուական նշմարս իջեցուցած էք կայքէջիդ «նամականի»ին մէջ: Օգտակար տեսած էք, որ ընթերցողները իմանան այնտեղ նշուած կանոնները ու կիրարկեն զանոնք, յատկապէս «գիր» արմատով վերջացած բառերու յոգնակիի կազմութիւնը՝ վաւերաԳԻՐ-վաւերաԳՐԵՐ, յօդուածաԳԻՐ-յօդուածաԳԻՐՆԵՐ: Ուրախութիւնս շատ վաղանցուկ եղաւ երբ մէկ օր ետք թերթիդ սիւնակներուն սկսաւ վխտալ նոյն սխալը. ի՞նչ հասկցանք, ուրեմն, եթէ դուք ինքներդ պիտի չհետևիք ու չկիրարկէք այսքան տարրական կանոն մը:
Կ'անցնիմ...այսօրուան «նորութեան»:
* *
*
Այդ նորութիւնը «վերացնել» բայն է
Մեր արդի լեզուն ունի վերցնել և վերացնել ներգործական բայերը, որոնք ինչ որ տեղ մը հոմանիշներ են, սակայն կիրարկութեան շատ յստակ զանազանութիւն ունին:
Կը վերցնենք ինչ որ նիւթ է կամ նիւթական հնչեղութիւն ունի. օրինակ՝ ձեռնոց մը, գետին ինկած գիրք մը, մեր առջև ցցուող թումբ մը, որոշ ընդհանրացումով՝ արգելք մը, օրէնք մը, պարտադրութիւն մը և այլն: Ասոնք բոլորը կը վերցնենք: Այս կիրարկութեան կը համապատասխանէ վերնալ չէզոք բայը և վերցուիլ կրաւորական բայը՝ ըստ պատշաճութեան: Ուրեմն՝ հոն ուր արգելք մը կը չքանայ, ան կա՛մ կը վերնայ, կա՛մ կը վերցուի, ձեռնոցը կը վերցուի, շատ ճոռոմ պիտի ըլլար ըսել՝ կը վերնայ: Ուրեմն, համադրելու համար, նիւթի կամ նիւթական հնչեղութեան ծիրէն ներս կը կիրարկենք ըստ հարկի ու պատշաճութեան ՎԵՐՆԱԼ, ՎԵՐՑՆԵԼ, ՎԵՐՑՈՒԻԼ երեակը:
Ասոնց կը հակադրուինՎԵՐԱՆԱԼ չէզոք բայը և ՎԵՐԱՑՆԵԼ ներգործական բայը, որոնք կ'ընդգրկեն աւելի վերամբարձ ու հոգեկան ոլորտներ: Ասոնք կ'ակնարկեն այնպիսի (հոգե)վիճակներու, ուր մարդ կը կտրուի նիւթական շրջապատէն և անձնատուր կ'ըլլայ վերացական ապրումներու. օրինակ՝ կը վերանանք գեղարուեստական մատուցումի մը առթիւ՝ ասմունք, երգ, երաժշտութիւն, թատերական ներկայացում, համերգ,պատարագ, թէկուզ պաստառ մը կամ քանդակ մը, շարժապատկեր մը և այլն. կը վերանանք նաև դիտելով հմայիչ էակ մը, գեղեցիկ տեսարան մը և ուրիշ շատ բաներ: Ասոնք բոլորը ԿԸ ՎԵՐԱՑՆԵՆ մեզ, ու մենք զանոնք ՎԵՐԱՑԱԾ կ'ընկալենք. ԿԸ ՎԵՐԱՆԱՆՔ:
Այս երկար բացատրութեան լոյսին տակ հիմա գանք թերթիդ այսօրուան(18 յուլիս 2009) կիրարկութեան:
«Կիւլ կոչ կ'ուղղէ ՎԵՐԱՑՆԵԼՈՒ Կազայի արգելքը». ո՛չ, պէտք է ըլլայ՝ ՎԵՐՑՆԵԼՈՒ:
«Արգելքները պէտք է ՎԵՐԱՑՈՒԻՆ». ո՛չ, պէտք է ՎԵՐՑՈՒԻՆ:
«Աւազեայ պատնէշը ԿԸ ՎԵՐԱՆԱՅ». ո՛չ, ԿԸ ՎԵՐՑՈՒԻ:
Այս ալ ըսեմ որ երբ այս երկու խումբ բայերէն գոյական պիտի կերտենք կամ բայանուն, ինչպէս կ'ըսուի դասագիրքերու մէջ, ապա այդ բայանունը կը նոյնանայ. այսինքն՝ վերնալ, վերցնել, վերցուիլ, վերանալ ու վերացնել հաւասարապէս կու տան ՎԵՐԱՑՈՒՄ. արգելքի վերացում, թումբի վերացում, հոգեկան վերացում, գեղարուեստական վերացում և այլն:
* *
*
Վերոյիշեալ նամակիս մէջ կոչ ուղղած էի, որ կուրօրէն չընդօրինակենք արևելահայերէնի , աւելի ճիշդը՝ արևելահայերու, լեզուական յոռի բարքերը. ասոնցմէ մէկն է, և՝ ԿՈՏՈՇԱՒՈՐԸ, ՄՕՏ բառին սա՛ կիրարկութիւնը.« Բանալին կը գտնուի Երևանի ու Պաքուի ՄՕՏ». ո՛չ, յարգարժան բարեկամներ. մօտ չէ, այլ՝ ՄԷՋ: Փրկեցէք մեր լեզուն ՄՕՏ բառի այս չարաշուք կիրարկութենէն:
Շնորհակալութիւն՝
Արմենակ Եղիայեան
Sireli baron Armenag,
ReplyDeleteshnorhagal em tser patsadroutyounneroun hamar, vorontse mishd al gokdevim iprev anhad. Ge housam vor Aztag-in al al okdagar ge tarnan anonk.
2 hartsoum ounim.
1. Tser ays verchin kroutyan 2rt barperoutyan mech "inch vor degh me" eselatseve ge kordzadzek. Arevelahayere gesen: "inch vor degh", arants "me"i. Artiok arevelahayeren eselatzev men e ays? Antsamp dzanot chem arevmedahayereni mech ays eselatsevin kordzadzoutenen yev hajakh ge hantibim anor mer mamoulin mech yev chem akhorjir ange...
2. "Mod"e arevmedahayerenin mech "kov" "tarkmanoutyoune" ouni. Arevelahaye gese: "Banalin motes e", menk gesenk, ...koves e. Veri barperoutyan mechi tser arachargadz "mech"e kich me shad ashkharhakragan imasd chouni?
Amen barakayi, shnorhagal em tser agnargneroun yev megnapanoutyounneroun hamar. Ounim sagayn aracharg me. Pokhanag barperapar antratarnalou AZTAGin mech doghantsogh ays keraganagan ou sharahyusagan sekhalneroun, garachargem vor arnek Aztag-i esenk meg darvan tivere yev sekhalnere havakelov oughetzouytz-hador me krek. Kidem vor ahakin kordz e, sagayn ays tzevov shad menayoun oughetzouytz me teradz bidi ellak polor hedakerkervoghneroun deramatroutyan dag yev, inchou che, tereves nayev hedakrkroutyoun yev ser esdeghdzek mer lezvin negadmamp.
Angeghdz ezkatzoumnerov yev khorin harkanok,
Hampig
Hovhannese ge khosi antsiali masin.Hamatsayn em devads orinagneroun.khosink nergayi masin.our? ge khosvi ge kervi arevmedahayeren.our? ge zarkana arevmedahayerene.Bolis?Beirut?Los Angelos te Haleb?.tebrots ge pagvi.mamoul ge tatri.arevmedahayerenin diroutyun enogh ga?
ReplyDeleteNigol
Yete chiga, chi neshanager vor GARELI che vor ella. Touk tzer "khoghovagnere" Hayasdan laradz ek, yev miayn hon e "pergoutyoune" gesek. Sagayn yete khelkernit ashkhadtzenek yev Spyurki mioutyounnere irentz ounetzadz khelke yev trame ashkhadtzenel garenan, shad pan GARELI e vor pokhvi. Hayasdani mech lezoun chi zarkanar, hashvetzek khosagtzaganin mech kordzadzvadz rouseren parere, bedoutyoune BAYMAN che lezvin yev kraganoutyan zarkatzman hamar: asiga hesdag bedk e ella tzer medkin mech, vorbeszi gareli ella nayev aysdegh zerouytze gam kennargoume sharounagel. Ge pave ayleves ays gamavor gouroutyoune, voroun aghpyure dzouloutyounn e!
ReplyDeleteHovhannes
harkeli Hovhannes
ReplyDeleteyete mintchev hima tser neshads spyurki miyoutyunnere irents ounetsadse tchen hatchoghads ashkhadtsenel (inchbes touk ge badgeratsenek) essel e vor spyurke i vidjagi tche yeghads mintchev aysor ays hartseroun der ganknelou.touk gouzek havadal vor yete mintchev hima tche yeghads vaghe gerna ellal.tsangali e, payts iragananali tche.
mintchter bedoutyune orenkov, garouytsov budjeyov lezovin der ganknelou bardavaoroutyune ouni yev ge gankni pasdoren hagarag khosagtsagan lezvin metch yerevtsogh rouserenin.
Nigol
Յարգելի Ազդակ եւ զրուցակիցներ
ReplyDeleteԸստ երեւոյթին լեզուական խնդիրները ամէնէն շատ քննարկուող նիւթերն են։ Այս կը նշանակէ որ յատուկ հետաքրքրութիւն կայ, մտահոգութիւն կայ ընթերցողներուն մօտ։ Կ՛առաջարկեմ, որ Ազդակ մնայուն ձեւով քննակումի առարկայ դարձնէ լեզուական հարցերը։ Պրն. Արմենակին կ՛առաջարկեմ յաճախակի ձեւով իր դիտողութիւնները եւ առաջարկներէ այս ձեւով հրապարակէ։
Գէորգ
ays kaghoutin metch hamazkayine,nor serounte yev tekeyani kani? ankam lezvagan nhartserou masin zerouyts gam hantiboum gazmagerbads en?
ReplyDeletegam ayn e vor harts tchega,gam ayn e vor soyurki miyoutyunnere irents kordse tchen ener
Nigol
Sireli Nigol,
ReplyDeletetoun "pasdoren" pare kordzadzele arach anor imasde bedk e esdoukes kani me ankam: garachargem.
Gan mioutyounner Sypurki mech, voronk paner me genen. Gareli che esel, vor PAN deghi chounenar. Martig irentz kerbanin masin ge medadzen, anouni, parki, kovesdi masin yev himnagan hartzere chen pyureghanar. Yerp hivantoutyoun me ga, martig bedk e ashkhadin zayn poujelou hamar.
Yete kich me ter "pasdoren"e Hayasdani yev haygagan nerga bedoutyan hashvouyn okdakordzek, ayleves peranes yev kriches ourish desag bidi panam...
PASDOREN Hayasdane yev anor agatemagan polor "garouytznere", vorontz taptepouknere, kaghaparabashdoutyan mech minchev gogortnin "zinvadz" "kidnagannere" ge vekhdan Spyurki mech amen degh yev gernak zanonk desnelov HESDAGOREN hasgenal yev PASDEL, te arevelahayerene inch magartagner nevadjadz e!
Dramatrevadz budjet-nere gertan aysinch gam ayninch koghin kerbane, vor iprev te "bedagan ayr" e. Agatemagannere nouynbes kogh, avazag, sedakhos, anparoyagan, hayreniki yev bedaganoutyan VOTCH meg hasgatzoghoutyan der martig en, shad kich patzaroutyounnerov.
Ays entatzkov voch bedoutyoun, voch hayrenik, voch al kidoutyoun gareli e zarkatzenel. Aha ays vijagin mech e mer yev tzer hayrenike. Aveli lav e Spyurki mech paner me enel, kan te Hayasdani mech paner me enlou masin khosil...
Hovahnnes
hartsoumis badaskhane tche asiga.ge gergnem aysdeghi mioyoutyunnere lezvagan hartserobv kani? tsernarg gazmagerbads en.ter tchem khosir te intch? erads en.khosink pasderov,tiverov harkeli Hovhannes
ReplyDeleteNigol
Harkeli Nigol,
ReplyDeletedarike me yedk martig gernan (tereves) antratarnal, vor tive yev vorage darperoutyoun ounin irarme.
Veri kradzes ge veraperi ayn hartzin, te bedoutyoun me yete bedoutyoun e, chi neshanager vor "kordze" verchatzoutzadz e yev gerna inkzink srigayoutyan hantznel. Gouzei barzabes tzouytz dal, vor "mer" bedoutyoune voch te lezoun, ayl ir varge bahelou angarogh e yev yes voch meg panali, our menatz (koyoutyan) bayman ge hantznem neman bedoutyan, vor voch meg desagi vesdahoutyoun gerna vayelel, our menatz zarkatzoum, an al lezvi gam ourish deghi...asge aveli medz pasdi bedk al chounim, toun khosir tiverov, pasderov...
Hovhannes
hartsoumis badaskhane dagavin tchari.teyev kidem vor tser neshads miyoutyunnere pan tchen erads.
ReplyDeleteHayasdani bedoutyune kiri,keraganoutian ambionner ouni,hazaravor ashagerdner ouni, keroghenrou miyoutyune ge finansavore,daregan hazaravor kirker ge debe bedagan badverov,odar yezrere ge hayatsene bedagan voroshoumov.ays polorin vera al arevmedahayereni ambyon ge hasdade.
kou hishadagads spyurki miyoutyunnere intch? genen.hopenetmene melkoniane ge page,hamazkayine hayakidagan himnarge ge page,tekeyane husisian hayakidagan himnarge ge page,nor serounte pgelik hasdadoutyun al tchouni vor page.pasder gouzeyir gor harkeli Hovhannes.heramme
Nigol
Kich vere yes VORAGi masin khosetza. Hayasdane, vor iprev te bedoutyoun men e, ayt polor ambiyonnere ouni yev "mart" "gardatre", chi neshanager vor VORAG gardatre. Asiga hesdag bedk e ella. Hantibadz em shad hayasdantzi kidnagannerou, vorontz shadakhosoutyoune zis yerpek chi debavorer, yerp ador dag ge desnem kaghaparapanagan khav me, vor anpopokheli e ar ayjm.
ReplyDeleteMeg orinag bidi dam: Hayasdane vor kroghnerou mioutyoun ouni, antznogh dasnamyagneroun 5 had krogh chi gertzav "ardatrel", vor hamashkharhayin magartagi vera pem hanes, tarkmanes, yev eses, aha menk al krogh ounink. Asor hagarag, Spyurke gertzav kani me vaveragan anoun ardatrel (chem ouzer anounner, PASDER dal, gartatzek kichig me Spyurkahay kraganoutyoun, ge khntrem!). Ayo, Hayasdane pag yergir men e, sovedagan antzyalov, sagayn adge arach al darper cher gazoutyoune. Spyurki avantoutyoune gouka Bolisen ou Izmiren, yerp Yerevane kyugh men er entamene. Communist-ner Yerevanen kaghak me "sarketzin".
Hayasdani angakhatzoumen yedk Spyurke kich me shevaradz vijag me ouni. Khelke keloukhe martig ge desnes vor hangardz gertan Hayasdan ge pokhatervin, hakousdov-inchkerov, hayrenik ounink hima, bedk e hon abrink, hon ardatrenk...aysbisi paner hajakh ge lesenk ter minchev aysor. Yes 10-15 dari yedk ayt martotz housakhapoutyan domarnere gouzem panal...
Spyurki mech gan avantagan himnargner. Desek AZTAG-in gadaradz noroutyounnere: lesaran, srah men al bidi shinen, havelvadzner ge heradargen. Shad khantavar chem, paytz bedk e kachalerel, chi kohanal.
Himnargnerou pagoumnere verchin noroutyounnern en. Mortzadz ek, vor kani me tebrotzner al pagman vedanki dag en, ousoutzichnerou amsagannere goushanan yevaylen, yevaylen.
...Gouzei im polor kradzneroves esel, vor Spyurke inknin ir gatzoutyamp yev tzevov hantzavor che ays teratzoumneroun mech, ayl Spyurki hasdadoutyounnere irentz kordzelagerbov. Bedoutyounn al Spyurkn al garouytzner en. Yete bardizbane kogh ella, bardeze chi harachtimer. Barakan Hayasdan gam Spyurk NOUYNn e, ays e ampoghch esadzes. Indzi mi esek, vor Spyurke ge gagha, vorovhedev Spyurk e, isg Hayasdane ge harachtime, vorovhedev bedoutyoun e. 1,5 Million mart yergire lekadz e angakhatzoumen astin yev tartzadz e nor tzevi Spyurk me.
Isg peranes chem ouzer panal aytdegh hasdadvadz ambiyonneroun magartagin masin, manavant Spyurki nakhararoutyoun gochvadz borngoutyan masin...
Hovhannes
tereves sekhal ge hasgetsvim.nebadages ayn tche vor spurki metch voreve ashkhadank tchellar.shad pan yeghads e shad pann al ge portsevi ellal.artunke hedezhede ge nevazi.arek feransayi orinage.intch? haygagan tebrots?intch arevmedahayeren?djik ga artunk tchega.spyurke tadabardevads e angagh mer gamken.hayasdann ou bedoutyunn en pergoutyune irents hori yerevouytnerov hanterts.Hamatsayn em vor Aztag Spyurki ayn kitch yerevouytneren e vor djik gene.katchalereli e.payts anor al lezvagan problemneren en vor arit devads en ays kennargoumin.hos al nouyn hartsn e ouremen.
ReplyDeleteNigol
կը կրկնեմ առաջարկս լեզուական խնդիրները այստեղ քննարկելու շատ յաճախ։ Համաձայն եղողները թող արտայայտուին որպէսզի Ազդակ հասկնայ որ բոլորին կողմէ այս խնդիրը անհրաժեշտ է,թերեւս ալ օգտակար կ՛ըլլայ սխալներու նուազումին։
ReplyDeleteԳէորգ
Sireli Nigol,
ReplyDeleteHayasdane pergoutyoun che yev chi gernar ellal. Kone Spyurkahayoun hamar! Spyurkahaye ouni ir abrelou, ezkalou, sorvelou yeghanagnere, voronk bedk e veranoroke, veranorokman garike ouni, angakh Hayasdanen. Hayasdantzi yev spyurkahay nouyn kidzi veran tenele amenen medz sekhaln e arten, inchbes vere Jack gochvadze ge karoze...
Yete touk hamozvadz ek vor Hayasdann e TZER pergoutyan gervane, shad agheg. Yes hamatzayn chem yev ge kachalerem, vor yertak hon hasdadvik, "pergevik" gam kone "pergoutyan" hame moden arnek...
Hovhannes
մնայուն ձեւով
ReplyDeleteյաճախակի ձեւով
Sireli Kevork,
aracharget lav e, paytz lav gella yete kich me lezout zarkatzenelou hamar arorya entertzoumner enes, khousapelou hamar "magpayerou" verevi anentounelioutyounneren...
Hovhannes
Յարգելի Յովհաննէս
ReplyDeleteԽնդրեմ յայտնէ, որ ըստ ո՞ր լեուագէտին իմ գործածած ձեւս սխալ է։ Ըստ Աճառեանի՞ն, Աբեղեանի՞ն։ Եթէ աղբիւրը չյիշուի կարդացողները կրնան մտածել որ ըստ Յովհաննէսին գործածուած ձեւը սխալ է։
Գէորգ
Sireli Kevork,
ReplyDeletelezvaked ellalou bedk chounis, kidnalou hamar vor eradzet sekhal e. Ar voreve tzevi keraganagan oughetzouytz tzerket yev garta "magpay"erou masin. Isg yete minchev
Adjarian gouzes partzranal anbayman, garta "Hayotz lezvi desoutyoun" ir sharkin mech tartzyal magpayi veraperogh keloukhnere.
"Menayoun" yev "hajakhagi" arten magpay en yev garik chega zanonk "gerbov"in hed miasin kordzadzelou.
Hovhannes
Յարգելի՛ Յովհաննէս
ReplyDeleteիմ ուզածս այն էր, որ պէտք է մէջբերես թէ ո՞ր հեղինակութիւնը, ո՞ր հրատարակութեան եւ ո՞ր էջին մէջ ճիշդ, ըսած է, որ նման գործածութիւն սխալ է։ Այս հարցերը ընդհանրական բացատրութիւններով չեն լուծուիր, կը պահանջեն յստակ յղումներ։ Նման պարագայի ոչ միայն կ՛ընդունիմ որ սխալ է այլ ճիգ կ՛ընեմ նաեւ չօգտագործելու, այլապէս՝ մնայուն ձեւով, մնայուն կերպով կարելի է շարունակել օգտագործել մակբայի այս ձեւերը։
Գէորգ
Սիրելի Գէորգ,
ReplyDeleteՃաշակն ու բարեհնչութիւնը փնտռէ:
Ա.Ե.
Սիրելի Գէորգ,
ReplyDeleteՆախ և առաջ փնտժէ ճաշակն ու բարեհնչութիւնը: Կրնաս նաև կարդալ Մանուկ Աբեղեանի «Հայոց լեզուի տեսութիւնը»:
Ա.Ե.
Sireli baron Armenag, Adjarian che, ayl Apeghian bedk e krei, shevaradz em, ge nerek. Isg sireli Kevork, kidoutyoun gochvadze chi nemanir kaghaparapanoutyan. Bidi nesdis, bidi gartas, dariner yerpemen, vor garenas jishde sekhalen darperagelou "jashagn ou parehnchoutyan" zkatzoume ounenal, baron Armenagin parerov.
ReplyDeleteHovhannes
Յարգելի՛ Պրն. Ա.Ե.
ReplyDeleteԿը յարգեմ ձեր գիտութիւնն ու նախանձախնդրութիւնը հայոց լեզուին նկատմամբ եւ կը փափաքէի, որ ձեզի նման եւս ուրիշներ նոյն եռանդով լծուէին այս աշխատանքին։
Կ՛ուզեմ առարկել սակայն, որ ճաշակն ու բարեհնչութիւնը ենթակայական հարցեր են.լեզուն օրէնքի կարգով ապրող հասկացողութիւն է.կ՛ուզէի կարդալ ճիշդ այն քեզուոական-քերականական օրէնքը, որ կ՛արգիլէր նման գործածութիւն։
Գէորգ
Sireli Kevork,
ReplyDeletegardzem toun bedk e kich me keraganoutyoun ousoumnasires. Yete enes ays mege, penaganapar bidi khousapis neman hartsoumnere.
Menk, hayeres, ays kednin vera zarkatzadz joghovourt chenk, - inchbes en yevrobatzik,- vor ounenank "sekhal kordzadzoutyant pararan" me, zor toun ge pendres. Mer "sekhal kordzadzoutyantz pararane baron Armenagn e.
Amen mart al, mamouln al, krakednern al hajakh sekhal kordzadzoutyounner ounin yev menk bedk ounink baron Armenagin neman keraganakednerou, voronk sirahojar (arantz gerbov-i gam tzevov-i!!!) irentz jamanage ge deramatren neman serpakroutyounnerou hamar.
Yete Aztag-e khelk ounena, gerna zink okdakordzel. Paytz vorou hoke? Mer joghovourte, mer mamoule, mer gousagtzoutyounnere yev yegeghetzin himnarar hartzerov chen ezpaghadz. Tebrotzi himnakar ge zedeghen, hazaravor hadorner ge hradaragen, hantesner ge gazmagerben our ge boran-ge ganchen aysbes gochvadz "hayabahbanoutyan" masin. Dzo hayabahbanoume lezvabahbanoumov ge sgsi!!! Anserpakreli Himarner! Ayo, kelkhakir himarner!
Hovhannes
Hovhannes, Kevorke baron Armenagin hartsoum erer e,tseke Armenage togh badaskhane intch e keloukhet dagtser e, irar antsoutser es mamoul yegeghetsi gousagtsoutyun tebrots.vertchin neshannere (!!!!) hayeren gedatroutian metch tchi gan.Isg "Dzo"n vor pararanin metch ga .chem esse sekhal kordsadsoutyunnerou pararan,gessem barz hayereni pararan.
ReplyDeleteNigol
yes shad hedakerkragan ge kednem ays zerouytse.aysor miyatsa blog-in paregami me aratchargov.hartsoum me ounim.4 houlisin hovagimi keroutian metch gesvi.-
ReplyDeleteեթէ գործնական ինքնասրբագրութեան իմաստը չկայ, անօգուտ ինքնաքննադատութիւն է ան։
aysegh "an"e djisht e?vorkabn kidem "an"e ge kordsadsenk antserou barakayin."aniga" bedk che? esver.ge khentrem vor zerouytsin masnagtsoghneren 1e badaskhane.
Zareh
Sireli baron Zareh,
ReplyDeletegardzem ge shpotek tzoutzagan yev antznagan teranounnere irarou hed: as, at, an (nouynbes: asiga, adiga, aniga) tzoutzagan en, MIAJAMANG an-e antznagan teranoun e, 3rt temk, yezagi.
Aysdegh vijoghnere garike ounin voch te veji, ayl keraganagan oughetzouytzi me mech irentz kloukhe khotelou. Hovagimin parev erek im goghmes!
Sireli Nigol,
mer yergoukin al kordzadzadz darere hayeren en, vor hayeren gedatroutyoun ge pendrek?
Hovhannes
Isg "dzo"n gerna parparayin pararani me mech kednevil, vesdah yeghek. Tourkio mech "dzo"ov hayere, isg "lo"ov al kyurdere ge hadganeshvein.
ReplyDeleteHovhannes
ays patsadroutenen yedk dso-i kordsadsoutyune gam lo-i djisht gellar yete Tourkyo metch abreyink gam Kurdisdani....
ReplyDeleteNigol
Sireli Nigol,
ReplyDeletemenk Arevmedyan Hayasdanen, Tourkiayev yev yete gouzes Kyurdisdanen shad paner mer hed peradz enk, mer hayrereoun yev medz hayreroun michotzav, dzo-in yev lo-in hed. Garje antratarnal anontz koyoutyan ou arjekin. Havakagan inknoutyan mas ge gazme.
Hovhannes
shenorhagaloutyun harkeli Hovhannes ays patsadroutian hamar
ReplyDeleteZareh
Khntrem! Hayotz lezoun anesbar e, miayn te lerchoutyoun, hamperoutyoun, entertzoum garevor paner en.
ReplyDeleteHovhannes
Սիրելի՛ Գէորգ,
ReplyDeleteՃիշդ է, որ ճաշակը ենթակայական արժէք կամ ըմբռնում է, սակայն կան նաև հանրօրէն ընդունուած արժեչափեր, որոնց պատշաճ է որ ենթարկուինք, նոյնիսկ եթէ պարտադիր չեն անոնք: Չերկարեմ: Հարցը կը վերաբերի ձևով և կերպով բառերու անտեղի ու մեքենական կցումով ստացուած մակբայներուն մակբայական ասացուածքներուն: Արդ, հիմա շատ հանդարտօրէն և առանց նախապաշարումի, մանաւանդ առանց վիրաւորանքի կարդա՛ հետևեալ զոյգերը.
• Հանդարտ կերպով պատասխանեցի հարցումներուն:
Հանդարտ պատասխանեցի հարցումներուն:
• Ուրախ ձևով բարևեց ներկաներուն:
Ուրախ բարևեց ներկաներուն:
Որքան ալ ճաշակը տրամաբանութեան չենթարկուի, այսուհանդերձ ակնբախ է, որ առաջինները անտեղի ու անմարսելի աւելորդաբանութիւն կը բովանդակեն,քանի որ հանդարտ-ը արդէն կերպ մը ցոյց կու տայ, իսկ ուրախ-ը իր կարգին ձև մը ցոյց կու տայ. մինչ միւսները անհամեմատ աւելի կիրթ, սեղմ ու առոյգ կառոյցներ են: Երբ մեր լեզուն կը թոյլատրէ, ընդհանրապէս, ածականը կիրարկել իբրև մակբայ( և այս յատկութեամբ օժտուած է թէ՛ գրաբարը, թէ՛ աշխարհաբարը), թերևս աւելի ճիշդ է ըսել՝ իբրև ձևի պարագայ, ալ ինչու՞ խօսքս ծանրաբեռնեմ աւելորդ ձևով ու կերպով բառերով: Բայց եկուր-տես, թէ ասոնք, դժբախտաբար, այնքան տարածուած են ու այնքան խոր բազմած են մեր լեզուական առօրեայ բարքերուն մէջ, որ մենք ակամայ ընտելացած ենք ոճաբանական այս տափակութեան և հիմա անոնց բացառումը կրնայ գայթակղեցնել մեր շրջապատը՝ սկսած մեր մտաւորականներէն, ուսուցիչներէն, խմբագիրներէն ու մանաւանդ ձայնասփիւռի խօսնակներէն, որոնք ձիւթ ծամելու պէս և ամենայն սառնասրտութեամբ կը գործածեն այս աւելորդաբանութիւնները՝ առանց անդրադառնալու, թէ այդպէսով կը յօշոտեն, կը բզկտեն,կը խեղեն իրենց մեծագոյն գանձը, որ հայերէնն է : Դուն ահա այս իրողութեան է որ չես անդրադառնար: Մինչդեռ հայերէնի,- և ոչ միայն հայերէնի,- ոճաբանութեան ամենատարրական պահանջն է անոնցմէ խուսափումը: Առանց վախնալու ու տատամսելու ջնջեցէք այս կերպով-ներուն և ձևով-ներուն 99 տոկոսը. հայերէնը և ձեր լեզուն միայն կը շահին ատկէ: Մեն ք ալ:
Նոյնքան այպանելի է աբար և օրէն ածանցներու չարաշահութիւնը: Ներկայիս զարմանալի, դուն ըսէ՝ հիւանդագին, յաճախականութեամբ կը կիրարկուի անպայմանօրէն կոչուած այլանդակութիւնը, որ իսկական հրէշաբանութիւն մըն է. բաղդատէ.
• Անպայման պիտի հանդիպիմ:
Անպայմանօրէն պիտի հանդիպիմ:
Անպայման-ը արդէն կը բացառէ ամէն յետաձգում կամ թերացում, այս անպայմանօրէն-ը ճիշդ ի՞նչ կ'աւելցնէ խօսքիս ուժգնութեան վրայ,- պարզապէս ՈՉԻՆՉ, եթէ ոչ այսպէս ըսողին ու մանաւանդ գրողին լեզուական խոր անճաշակութիւնը: Սակայն, կը կրկնեմ, ասոնք այնքան՜ տարածուած են, որ ծիծաղելի կրնաս դառնալ մարդոց, իմա՝արևմտահայուն,- ուշադրութեան յանձնելով այսպիսիները:
* *
*
Անցողակի նշեմ հետևեալը ևս, որ նմանապէս համասփիւռքեան սխալ մըն է:
Յուլիս 5-ի նամակիդ մէջ գրած ես՝ չընե՞ր: Պէտք է գրել՝ չ’ը՞ներ: Այսինքն՝ նախ ապաթարց մը, իսկ պարոյկն ալ այս պարագային կը դրուի բառին առաջին ձայնաւորին վրայ: Ամէն արևմտահայ չ’ը՞ներ կ'արտասանէ, դուն ևս. Արտասանէ ու հետևէ արտասանութեանդ ու պիտի անդրադառնաս: Սակայն ամէն ոք ալ իր սեփական արտասանութիւնը սխալ կ'արձանագրէ: Այլ խօսքով՝ բերանը ճիշդ կը գործէ, ուղեղը՝ սխալ Այս կանոնը բացատրած եմ այս գաղութի,- ու ոչ միայն այս գաղութի,-խմբագիրներէն գրեթէ բոլորին ու...մատիտ ի ձեռին, միամտօրէն ալ ենթադրած եմ , թէ հասկցած են. բայց ոչ, բան մըն ալ չեն հասկցած: Այպէ՛ս է ԱՐԵՒՄՏԱՀԱՅԸ, մարդկային տեսակի (human specy) այդ անուղղայ և իւրայատուկ, դուն ըսէ՝ ԵԶԱԿԻ, ներկայացուցիչը:
Ա.Ե.
24 յուլիսի 2009
http://aztag.blogspot
Harkeli baron Armenag,
ReplyDeletege papakeik nayev im vereve oughghadz hartzoumis badaskhanel?
Shad shnorhagal bidi ellayi!
Hampig
Շնորհակալութիւն կը յայտնեմ Պրն. Ա.Ե.ին այս բացատրութիւններուն համար։
ReplyDeleteԳէորգ
Համբիկ,
ReplyDeleteՆախ ուրախ եմ, որ լեզուական հետաքրքրութիւն ունիս:
Կ'ուզես գիտնալ, թէ «ինչ որ տեղ» և «ինչ որ տեղ մը» կրնա՞ ն զիրար փոխարինել: Կը կարծեմ որ մեր լեզուն մասնաւոր ու անանցանելի տարբերութիւն չի դներ այս երկուքին միջև: Երկուքն ալ անորոշ առումով կիրարկուած ասոյթներ են, թերևս երկրորդը թեթևօրէն աւելի կը շեշտէ անորոշութիւնը. բաղդատէ նաև հետևեալները՝
- Այսօր տեղ գացի: Այսօր տեղ մը գացի:
- Պարոնին տեղ տուէք: Պարոնին տեղ մը տուէք:
Այս զուգադիր օրինակները, որքան ես կը նկատեմ, զիրար չեն վաներ, չեն չէզոքացներ կամ իրարու չեն հակադրուիր. կը կարծեմ, որ պարագան նոյնն է «ինչ որ տեղ» և «ինչ որ տեղ մը» օրինակներուն համար. ասոնք էապէս համարժէք են, թերևս նրբերանգային աննկատելի կամ չնչին տարբերութեամբ, որուն հանդէպ հայերէնը որևէ զգայնութիւն չունի:
Ինչ կը վերաբերի այս ասոյթին կամ ոճին ծագումնաբանութեան, ապա ան էապէս միջնաշխարհիկ է, որ օրին կիրարկուած է ընդհանուր հայերէնի մէջ: Տրուած ըլլալով որ արևելահայերէնը յարաբերաբար աւելի մօտիկ է մեր բնիկ բարբառին և զերծ է արևմտահայերէնի կարգ մը արուեստականութիւններէն, ապա արևելահայոց մէջ հաւանաբար աւելի պահպանուած կամ կիրարկուած է ան: Բայց մեզի ալ խորթ չէ բնաւ:
Արևելահայերէնն ու արևմտահայերէնը չինական պարիսպով չեն բաժնուած ու պէտք ալ չէ բաժնել իրարմէ. անոնք նոյն մօր երկու հարազատ զաւակներն են և ունին ժառանգական նոյն օժիտը: Հոն ուր մեր մինուճար արևմտահայերէնը կարիք ունի սնանելու,- և անպայման ունի,-, կարելի է հանգիստ մտքով ու խղճով դիմել արևելահայերէնին՝ փոխանակ ձեռք բանալու մեզ շրջապատող օտար լեզուներուն: Բայց ահա ճիշդ այստեղ ալ պէտք է շրջահայեաց ըլլալ և փորձել զանազանել ցորենը որոմէն. ինչ որ երբեմն դժուար է: Այդ դժուարութեան մէկ ցցուն օրինակն է «մօտ» բառին կիրարկութիւնը, որուն դուն ալ ակնարկած ես
* *
*
Ես մեր մամուլէն մէջբերած եմ սա օրինակը. «Բանալին կը գտնուի Երևանի և Պաքուի ՄՕՏ», նկատել տալով, թէ պէտք չէ ըսել ՄՕՏ, այլ պէտք է ըսել ՄԷՋ: Դուն հակադրուած ես ինծի, թէ ՄՕՏ արևմտահայերէնի մէջ կը նշանակէ ՔՈՎ, ապա կը գտնես որ ՄԷՋ-ը շատ աշխարհագրական իմաստ ունի, ուրեմն, նաև, համամիտ ես ՄՕՏ-ի գործածութեան: Արևմտահայերէնի մէջ ՄՕՏ-ը ոչ մէկ ատեն համարժէք եղած է ՔՈՎ-ին, միւս կողմէ՝ ՄԷՋ, ՄՕՏ և ՔՈՎ շատ յստակ կը զանազանուին իրարմէ ու բացարձակապէս զիրար չեն փոխարիներ. առնենք Դուրեանէն ու Շիրազէն հետևեալ օրինակները.
- Երկինքի աստղեր, հոգւոյս ՄԷՋ ինկէք:
Երկինքի աստղեր, հոգւոյս ՄՕՏ ինկէք:
Երկինքի աաստղեր, հոգւոյս ՔՈՎ ինկէք:
- Իմ սուրբ հայրենիք, դուն սրտիս ՄԷՋ ես:
Իմ սուրբ հայրենիք, դուն սրտիս ՄՕՏ ես:
Իմ սուրբ հայրենիք, դուն սրտիս ՔՈՎ ես:
Ի՞նչ կը մտածես, ասոնք զիրար փոխարինող համարժէք ու հոմանիշ կառոյցնե՞ր են: Անշուշտ չեն: Հայերէնի տարրական իմացութիւնը ունեցողը պիտի մերժէր հաւասարութեան նշան դնել այս երեակներուն միջև: Նոյնպէս ալ մերժելի են՝
- Չինաստանի ՄՕՏ Հայաստանի դեսպանը...
Պէտք է ըլլայ՝ Ջինաստանի ՄԷՋ..
- Թորոսը իր ՄՕՏ պահեց ախոյեանութեան տիտղոսը:
Պէտք է ըլլայ՝Թորոսը իրեն պահեց ախոյեանութեան տիտղոսը:
- Հանդիպումը կայացաւ Մարկոսին ՄՕՏ:
Պէտք է ըլլայ՝ Մարկոսին տունը (թերևս՝ գրասենեակը, խանութը և այլն):
- Գիրքը Կիրակոսին ՄՕՏ է:
Պէտք է ըլլայ՝ ՔՈՎ է:
Եզրակացութիւնը ակներև է. արևմտահայերէնը շատ յստակ կը զանազանէ ՄԷՋ, ՄՕՏ, ՔՈՎ բառերը. ասոնք բացարձակապէս զիրար չեն փոխարիներ և շփոթելի չեն մեր բարբառին մէջ: Ինչ որ ՄԷՋ է, չի կրնար ՄՕՏ կամ ՔՈՎ ըլլալ,ինչ որ ՄՕՏ է, չի կրնար ՄԷՋ կամ ՔՈՎ ըլլալ, ինչ որ ՔՈՎ է, չի կրնար ՄԷՋ կամ ՄՕՏ ըլլալ: Արևելահայերէնը յարաբերաբար աղքատ է, քանի ան զուրկ է ՔՈՎ բառէն, և ստիպուած է այս զրկանքը պարտկել զանազան այլանդակութիւններով, որոնց դէմ կը պայքարին իրենք՝ արևելահայ ոճաբանները ևս:
* *
*
Ինչ կը վերաբերի նամակիդ վերջին առաջարկին, թէ այս բոլորը ամփոփեմ հատորի մը մէջ, որքան ալ համակրելի՝ ան շատ անձնական բնոյթ ունի: Թող ներուի որ հիմա չպատասխանեմ:
Արմենակ
Sireli baron Armenag,
ReplyDeletenakh shnorhagaloutyoun tzer hampoureli hamperoutyan hamar. Mart ge zarmana, vor ter aysbisi martig koyoutyoun ounin hayashkharhin mech, voronk irentz nakhantzakhntroutyoune kordzi yev kordznagani hed ge gaben, ayskan gentani ou anmichagan. Asdvadz Tzezi yergar gyank da! YEV tzez sherchabadogh martotz achkere yev oushatroutyoune pana, vorbeszi anonk garenan lavakouynes okdevil Tzezme.
Gou kam mer hartzeroun. Nakh esem vor yes lezvaked gam keraganaked chem yev aysdegh krelikes gouzem vor iprev hamesd, siroghagan yev entertzoghi gardzik entounik yev voch masnakidagan pasdargoum.
"inch vor degh" asatzvadzke, voroun kordzadzoutyoune nayev arevmedahayereni mech venasagar chek kedner, GA arevmedahayereni mech iprev "degh me".
- Heghapokhoutyoune inch vor degh hayrenasiroutyoun e.
- Heghapokhoutyoune degh me hayrenasiroutyoun e.
(Neretzek orinagnerous antznagan ellaloun).
Yes antzamp garike chem ezkar ays "inch vor degh"in kordzadzoutyan, our menatz anor kordzadzoutyoune gam yuratzoume gochem arevmedahayereni haresdatzoum...
Arevmedahaye yete gouze kich me armadnerou veratartz gadarel, gerna hankisd gartal Telgourantzi, Krikoris Aghtamartzi, Servantzedyantz, yete gouzek. Hon gan arevmedahayereni yev arevelahayereni "hantiboumnere".
Kelkhavor hartzoume sagayn hedevyaln e, voroun touk al gantratarnak: Inch arnel yev inch charnel? Yerpemen tzouge arnelou degh mouge garnenk...
Orinag, "mod"i sekhal kordzadzoutyoune Tzezi aynkan neghoutyoun badjaradz e. Arevelahayere, "kov" chounenalov, ge kordzadzen zayn. Menk al yete kordzadzenk, meghk ge kordzenk? Our e aytdegh meghkin medzoutyoune?
Ge menam nouyn ornagin vera.
Metch, kov yev mod ounin irentz hesdag darperoutyoune, zor hamperoutyamp patzadradz ek vere. Khosk chounim. Hartz ge dzaki, yerp voch te kordzernis Yerevani, Bakui gam Chinasdani hed e, ayl...antzerou.
- Ayt hartzin panalin KOVES e, gese arevmedahayerene.
- Ayt hartzin banalin motes e, gese arevelahayerene.
Yergoukn al esel gouzen:
- Ayt hartzin panalin YES em.
Ays barakayin chek gernar "mech"e kordzadzel, eselov:
- Ayt hartzin panalin meches e...vor barzabes andjorni ge henche.
Aha ays er arargoutyounes, yerp ashkharhakragani hartz me ge tenei.
Ge nerek hamartzagoutyanes, sireli baron Armenag, vor medadzadzes krelou hanteknoutenen zad ourish aghpyur chouni, gernak vesdah ellal.
Inch ge veraperi verchin arachargis, kidem vor antznagan pnouyt ouni. Menk yev mer lezoun ge kednevink aynbisi yegheragan vedaknerou archev yev mech, vor yes antzamp ayt antznaganoutyan masin chemedadzetzi kradz adenes, ou arachargi me hakousde haktzoutzi paghtzankis, zor hima yeves medz sirov ge gergnem yev voroun badaskhanelou bardatranke yerpek mi zkak, ge khntrem!
Khorin harkanok,
Hampig
Պտտուի՛ր՛ պտտուի՛ր, կարուսել,
ReplyDeleteԵս քո երգը վաղուց եմ լսել...
Վ.Տ.
Սիրելի Համբիկ,
ReplyDeleteԻմ տպաւորութիւնս այն է, որ այս բանավէճին ընթացքին կարելի չեղաւ միտքերու միութիւն պահել, և ան սկսաւ շեղիլ իր հունէն: Այսուհանդերձ այնքան համակրելի դիրքորոշումներ ունիս, որ յարմար կը սեպեմ վերադառնալ անոր՝ կարգ մը համադրումներու համար:
ա) Ուրեմն կը կրկնեմ, որ «ինչ որ տեղ»՝ առանց յօդի, և «ինչ որ տեղ մը»՝ յօդով, համարժէք են: Այս համարժէքութիւնը հաստատող օրինակներ ալ տուած եմ վերը: Այս անորոշ դերանունը համահայկական ծագում ունի, միջնաշխարհիկ բառ է ան. թերևս քիչ մը աւելի գործածուած է արևելահայերու կողմէ: Դուն բացայայտ հակակրանք ունիս անոր հանդէպ, այպանելի չես. Շատերուն կը պատահի, որ այս կամ այն բառը չսիրեն, իսկ ուրիշ մըն ալ շատ սիրեն: Պատուական յօդուածագիր մը կը ճանչնամ, որ ամէն գրութեան մէջ նուազագոյնը 8-10 անգամ կը կիրարկէ ԱՆՊԱՅՄԱՆՕՐԷՆ մակբայը, և չ'անդրադառնար, թէ բնաւ պէտք չունի, մանաւանդ ՕՐԷՆ պոչաւոր ձևը, կիրարկելու զայն, բայց շատ յստակ է. սիրահարած է այս բառին: Քու հակակրութեանդ մէջ համարժէք կը նկատես հետևեալ երկուքը.
- Յեղափոխութիւնը տեղ մը հայրենասիրութիւն է:
- Յեղափոխութիւնը ինչ որ տեղ մը հայրենասիրութիւն է:
Ասոնք համարժէք չեն, որքան ալ շատ տարբեր չըլլան. առաջինին մէջ բերուած միտքը շատ աւելի բացարձակ է ու շեշտուած, երկրորդին մէջ որոշ անորոշութիւն կայ, տուայտանք կայ, երկմտանքի ու կասկածի տարտամ երանգ մը կայ, և աւելի... մարդկայնութիւն կայ: Կեդրոնացի՛ր այս երկուքին վրայ, բազմիցս ու առանց հապճեպի կարդա՛ զանոնք, կը կարծեմ որ պիտի անդրադառնաս այդ նրբութեան:
բ) ՄՕՏ բառի գործած աւերին մասին որքան ալ գրենք՝ քիչ է. հետևէ՛ սփիւռքահայ մամուլին, ձայնասփիւռին, հեռատեսիլին ու պիտի անդրադառնաս: Ու պիտի անդրադառնաս մանաւանդ, թէ որքան կոյր ու չմտածուած ներածում մըն է ան արևելահայերէնէն: Կը կրկնեմ վերը բերած օրինակներս ու կը կառչիմ անոնց: Ի պաշտպանութիւն իմ դատողութեանս՝ կը մէջբերեմ հայրենի հրաշալի ոճաբան Մայա Աւագեանի մէկ նշմարը. «Գուցէ ոչ մի բառ այնքան անախորժութիւն չի պատճառել ու չի պատճառում մեր լեզուին, որքան այս փոքրիկ, ընդամէնը երեք հնչիւնից ու երեք տառից բաղկացած ՄՕՏ-ը: Շատ է խօսուել ու գրուել այս բառի անճիշդ ու անցանկալի գործածութեան մասին, բայց և այնպէս մեծանում է սրա վնասարարութիւնը լեզուի մէջ» (Խոհեր մայրենի լեզուի մասին, Երևան, 1988, էջ 22): Օրը 24 ժամ այս բառը չարչարող մեր հոսհոսներուն կրնա՞ս նման նկատողութիւններ ընել:
գ) Ինչ կը վերաբերի արևլահայերէնի գործած ազդեցութեան մեր բարբառին վրայ, ապա այստեղ ալ նկատելի է շատ բացատրելի ու շատ ընդունելի գործընթաց մը. մենք իրերու բնական բերումով կ'ազդուինք, յատկապէս անկախութենէն ետք, արևելահայերէնէն, և շատ ալ լաւ կ'ընենք. ԱՄՐԱԳՐՈՒՄ, ԱՐԱՐՈՂԱԿԱՐԳ, ԿԱՑՈՒԹԱՁԵՒ, ՀԱՄԱՄԱՍՆԱԿԱՆ, ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳ, ՀԱՍԿԱՑՈՒԹԻՒՆ, ՁԵՒԱՉԱՓ, ՄՏԱՊԱՏԿԵՐ և հարիւրաւոր այլ բառեր կը պարտինք արևլահայերէնին, առանց որուն օժանդակութեան դժուար թէ կարենայինք ինքներս հնարել ասոնք կամ ասոնց համարժէքները: Մաղթելի է, որ քիչ մըն ալ օգտուինք արևելահայերու շարադրելու հմտութենէն:
Սակայն, ահա, այստեղ ալ անճաշակութիւնները չեն պակսիր, չըսելու համար՝ որ կը վխտան անոնք: Ներկայիս շատ կը ծամծմուի ՆԱԽԱՆՑԵԱԼ պաղապուր բառը, որ կը նշանակէ «վերջինէն առաջ եկող»: Եղբայր, այս իմաստին համար մենք ունին ԱՌՋԻ բառը, որ այնքան կարճ, կոկիկ ու բարեհունչ է. օրինակ՝ ԱՌՋԻ ՕՐ, ԱՌՋԻ ՏԱՐԻ, ԱՌՋԻ ԱՆԳԱՄ: Երուխան ունի գողտրիկ պատմուածք մը, որ կը կոչուի «Առջի մայրիկը»: Արդ, ի՞նչն է, որ հիմա մեզ կը մխտէ, որպէսզի ամէն օր մեր թերթերուն առաջին էջերը ողողենք այս ողորմելի ՆԱԽԱՆՑԵԱԼ-ով. պարզապէս...անճաշակութիւնը: Արևելահայերը ոչխարային անբացատրելի բնազդով մը կ'ըսեն ՕՐԵԿԱՆ, ԱՄՍԵԿԱՆ, ԱՄՍԵՎԵՐՋ, փոխանակ ըսելու, ինչպէս բոլորդ գիտրք, ՕՐԱԿԱՆ, ԱՄՍԱԿԱՆ, ԱՄՍԱՎԵՐՋ: Բայց ահա առջի օր տեղական թերթի մը առաջին էջին վրայ տեսայ ԱՄՍԵԿԱՆ ձևը: Թերթը չէր բաւեր, ազգային վարժարանի մը մէկ ատենագրութեան մէջ նմանապէս հանդիպեցայ նոյն ԱՄՍԵԿԱՆ-ին. տակը ստորագրեր էր քարտուղարուհին և իր հայագիտութեամբ սոնքացող տնօրէնուհին, որ հայագիտութեան տիտղոսը բացարձակապէս ոչ մէկ մահկանացուի կը զիջի:
Ո'վ և ինչպէ՞ս պիտի զանազանէ, ինչպէս դուն կ'ըսես, ՁՈՒԿԸ՝ ՄՈՒԿԷՆ, ես ալ ըսեմ՝ ՑՈՐԵՆԸ՝ ՈՐՈՄԷՆ, ահա հարցեր, որոնց մասին պէտք է մտածել, պայմանաւ որ բանական էակի պէս մտածենք:
Դեռ կը հանդիպինք, բարեկամ:
Արմենակ
arevmdyan Hayastan
ReplyDeletemedz iradardzoutyoun me vor bedq e anbayman imanal 'xoskhs mer arevmdahayeroun masin e voch te spyourq nakhararoutyan
Première intervention du Chef de la délégation de l’Arménie Occidentale au sein du Mécanisme d'Experts sur les droits des Peuples Autochtones
http://www.western-armenia.eu/news/International/2009/Situation-du-droit-a-l-education-en-Armenie-Occidentale=100809.htm
Première réponse de la Turquie à
Monsieur Arménag APRAHAMIAN au sein du Mécanisme d'Experts sur les droits des Peuples Autochtones
http://www.western-armenia.eu/news/International/2009/Premiere-reponse-de-la-Turquie-a-Monsieur-Armenag-Aprahamian=110809.htm
Seconde intervention du Chef de la délégation de l’Arménie Occidentale au sein du Mécanisme d'Experts sur les droits des Peuples Autochtones
http://www.western-armenia.eu/news/International/2009/Situation-sur-les-reparations-les-indemnisations-et-les-compensations=130809.htm
Arevmdyan Hayasdane MAKoum ......