(ՄԱՅԻՍ 6-Ի ՆԱՀԱՏԱԿԱՑ ՏՕՆԻՆ ԱՌԻԹՈՎ)
Լիբանանեան իշխանութիւնները անշքացնելով մայիս 6-ի խորհուրդը նպաստած են արդէն երկրին մէջ թրքական համակրանքի դաշտի ձեւաւորման թրքական պետութեան տարած քաղաքականութեան կայացման։ Հայկական քաղաքական կեդրոններէ տարիներէ ի վեր բարձրաձայնուող պահանջը՝ մայիս 6-ը վերադարձնելու իր ոգեկոչական պատուանդանին, կը մնայ ձայն բարբարոյ յանապատի։
Պահանջը ամենեւին չի բխիր հայկական-ազգային ներշնչումներէ։ Զուտ լիբանանեան է անիկա իբրեւ գլխագիր ՏՕՆի մը անշքացումը մերժող տեղւոյն քաղաքացի, համայնք, ժողովուրդ։ Ի վերջոյ ո՞ր երկրի քաղաքացիական հասարակութիւնը հանգիստ ու լուռ կրնայ դիտել իր պետութեան կողմէ իր երկրին եւ ժողովուրդին Նահատակաց տօնին անշքացումը, ըստ էութեան չեղեալ համարումը։
Քաղաքացիական գիտակցութեան պակասի խնդիր կայ այստեղ։ Ազգային մտածողութեան բացակայութիւն ըստ ամենայնի, որ իրերայաջորդ իշխանութիւններու կողմէ ժողովուրդի մը հաւաքական յիշողութեան ջնջումի գործողութիւնները կանխարգիլելու ո՛չ գիտակցութիւնը ունի եւ ո՛չ ալ անոր անհրաժեշտ մեքենականութիւնը ապահոված է։ Եւ երբ կը բացակային այս բոլորը, լիբանանցի քաղաքացին կրնայ մտածել, որ իր նահատակներու տօնին նման կրնայ պետական պաշտօնական օրացոյցէն օր մըն ալ ջնջուիլ Անկախութեան տօնը։
Երեւոյթը ցցուն կերպով կը խօսի քաղաքացիական հասարակարգի բացակայութեան մասին։ Տնտեսական բարգաւաճումները, քաղաքներու ենթակառոյցներու հիմնովին նորոգութիւնները, զբօսաշրջութեան առումով նոր նշաձողերու տիրապետումը ոչինչ կը նշանակեն, երբ պետութիւն մը ամբողջ անուշադրութեան կþուզէ մատնել իր ժողովուրդին նահատակները։
Առարկայական մօտեցումը այս հարցերու դիտարկումին պիտի յուշէ անկասկած, որ լիբանանցի նահատակները անուշադրութեան մատնելու պետական այս քաղաքականութիւնը նոր չէ։ Եւ չի կապուիր անմիջականօրէն թրքական գործօնի վերաշխուժացման գործողութիւններուն հետ։ Սակայն հիմա, երբ այդ բոլորին վրայ աւելցած են նաեւ թրքական եռուզեռները, բարեսիրական եւ խաղաղապահ ծխածածկոյթներու տակ թրքական ամէնէն վտանգաւոր թափանցումները, լիբանանեան պետութիւնն ու հասարակութիւնը պարտաւոր են հաշուի նստիլ Նահատակաց տօնի վերականգնման գաղափարին հետ։ Այլապէս նախ եւ առաջ ոչ թէ ջարդարար, այլ ջարդուող կողմն է հիմնական պատասխանատուն թրքական ժխտողականութեան հրաշալի ենթահող տրամադրելու յանցանքին համար։
Լիբանանեան կողմին ըրածը ի՛նքն իր նահատակներուն նկատմամբ ժխտողականութեան տարբերակ է։ Հաւաքական յիշողութեան չէզոքացումի պետական քայլ կամ ուղղակի սեփական պատմութեան որոշ ժամանակահատուածի ուրացում։ Հարցին ուրիշ բացատրութիւն տալը շեղում է էութենէն եւ ինքնարդարացման փորձերու փնտռտուքի ծառայեցուող քայլ։
Պահն է, որ լիբանանեան խորհրդարանը փութայ իր ներկայացուցած ժողովուրդի Նահատակաց տօնը վերականգնելու, ըստ արժանւոյն պետական մակարդակի վրայ ոգեկոչման միջոցառումներ ճշդել տալու եւ սերունդներու համար այս հարցով ստեղծուած բացը լրացնելու՝ արտակարգ շեշտադրումներով Նահատակաց տօնը վերյիշելու եւ վերյիշեցնելու։
Մայիս 6-ի վերականգնումը հայկական պահանջ չէ։ Համալիբանանեան է անիկա եւ լիբանանեան բոլոր կողմերը հասարակաց պարտականութիւնը ունին տապալելու ժխտողականութեան, ուրացման եւ սեփական պատմութեան ժամանակահատուածը շրջանցելու այս տրամաբանութիւնը։
Պահանջը ամենեւին չի բխիր հայկական-ազգային ներշնչումներէ։ Զուտ լիբանանեան է անիկա իբրեւ գլխագիր ՏՕՆի մը անշքացումը մերժող տեղւոյն քաղաքացի, համայնք, ժողովուրդ։ Ի վերջոյ ո՞ր երկրի քաղաքացիական հասարակութիւնը հանգիստ ու լուռ կրնայ դիտել իր պետութեան կողմէ իր երկրին եւ ժողովուրդին Նահատակաց տօնին անշքացումը, ըստ էութեան չեղեալ համարումը։
Քաղաքացիական գիտակցութեան պակասի խնդիր կայ այստեղ։ Ազգային մտածողութեան բացակայութիւն ըստ ամենայնի, որ իրերայաջորդ իշխանութիւններու կողմէ ժողովուրդի մը հաւաքական յիշողութեան ջնջումի գործողութիւնները կանխարգիլելու ո՛չ գիտակցութիւնը ունի եւ ո՛չ ալ անոր անհրաժեշտ մեքենականութիւնը ապահոված է։ Եւ երբ կը բացակային այս բոլորը, լիբանանցի քաղաքացին կրնայ մտածել, որ իր նահատակներու տօնին նման կրնայ պետական պաշտօնական օրացոյցէն օր մըն ալ ջնջուիլ Անկախութեան տօնը։
Երեւոյթը ցցուն կերպով կը խօսի քաղաքացիական հասարակարգի բացակայութեան մասին։ Տնտեսական բարգաւաճումները, քաղաքներու ենթակառոյցներու հիմնովին նորոգութիւնները, զբօսաշրջութեան առումով նոր նշաձողերու տիրապետումը ոչինչ կը նշանակեն, երբ պետութիւն մը ամբողջ անուշադրութեան կþուզէ մատնել իր ժողովուրդին նահատակները։
Առարկայական մօտեցումը այս հարցերու դիտարկումին պիտի յուշէ անկասկած, որ լիբանանցի նահատակները անուշադրութեան մատնելու պետական այս քաղաքականութիւնը նոր չէ։ Եւ չի կապուիր անմիջականօրէն թրքական գործօնի վերաշխուժացման գործողութիւններուն հետ։ Սակայն հիմա, երբ այդ բոլորին վրայ աւելցած են նաեւ թրքական եռուզեռները, բարեսիրական եւ խաղաղապահ ծխածածկոյթներու տակ թրքական ամէնէն վտանգաւոր թափանցումները, լիբանանեան պետութիւնն ու հասարակութիւնը պարտաւոր են հաշուի նստիլ Նահատակաց տօնի վերականգնման գաղափարին հետ։ Այլապէս նախ եւ առաջ ոչ թէ ջարդարար, այլ ջարդուող կողմն է հիմնական պատասխանատուն թրքական ժխտողականութեան հրաշալի ենթահող տրամադրելու յանցանքին համար։
Լիբանանեան կողմին ըրածը ի՛նքն իր նահատակներուն նկատմամբ ժխտողականութեան տարբերակ է։ Հաւաքական յիշողութեան չէզոքացումի պետական քայլ կամ ուղղակի սեփական պատմութեան որոշ ժամանակահատուածի ուրացում։ Հարցին ուրիշ բացատրութիւն տալը շեղում է էութենէն եւ ինքնարդարացման փորձերու փնտռտուքի ծառայեցուող քայլ։
Պահն է, որ լիբանանեան խորհրդարանը փութայ իր ներկայացուցած ժողովուրդի Նահատակաց տօնը վերականգնելու, ըստ արժանւոյն պետական մակարդակի վրայ ոգեկոչման միջոցառումներ ճշդել տալու եւ սերունդներու համար այս հարցով ստեղծուած բացը լրացնելու՝ արտակարգ շեշտադրումներով Նահատակաց տօնը վերյիշելու եւ վերյիշեցնելու։
Մայիս 6-ի վերականգնումը հայկական պահանջ չէ։ Համալիբանանեան է անիկա եւ լիբանանեան բոլոր կողմերը հասարակաց պարտականութիւնը ունին տապալելու ժխտողականութեան, ուրացման եւ սեփական պատմութեան ժամանակահատուածը շրջանցելու այս տրամաբանութիւնը։
miyayn azkn evor havakagan hishoghoutyun ouni.yete chouni ouremen azk che.
ReplyDeleteFred