ՀԱՅՈՑ ԲԱՆԱԿԻՆ ՆՄԱՆՈՂՈՒԹԵԱՄԲ

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ

ՀԱՅՈՑ ԲԱՆԱԿԻՆ ՆՄԱՆՈՂՈՒԹԵԱՄԲ

(ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ Ա. ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՀԻՄՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ

92-ԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԻԹՈՎ)

Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին քաղաքականութեան առումով բաւական դժուար ու բարդ կացութեան մէջ կը տօնակատարուի Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան հիմնադրութեան տօնը։ Պատմաքաղաքական իրադրութիւններու վերաներկայացումն ու անոնց ուղղութեամբ ծաւալած վերլուծումները, անկախակերտ սերունդի փոխանցած պատգամներն ու անոնց առնչուած քաղաքական դասերը, բնականաբար, կը կապուին այսօրուան իրականութեան։ Ո՛չ միայն Հայաստանի ներկայ Հանրապետութեան, այլ նաեւ հայոց երկրորդ Հանրապետութեան՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան։

Խօսքը հիմնականին մէջ կը վերաբերի Հայաստանի արտաքին գերատեսչութեան ղեկավարած ընդհանուր դաշտին, հայրենի դիւանագիտական համայն անձնակազմին, որ դժուարին առաքելութիւնը ստանձնած է՝ պայքարելու թուրքեւազրպէյճանական քաղաքական եւ քարոզչական հրետանիին դէմ։ Հայկական կողմին դէմ սանձազերծուած պատերազմը, որ ունի քաղաքական, դիւանագիտական, քարոզչական եւ տեղեկատուական բնութագիրներ, լայնածիր է, բազմամակարդակ եւ ամէնօրեայ՝ առանց դադարի։

Ընդունիլը, որ հայկական կողմը այժմու դրութեամբ համեմատաբար թոյլ դրսեւորումներ կþունենայ, նախաձեռնողականութեան պակասով կը յատկանշուի եւ յաճախ համարժէք պատասխան չի յաջողիր տալ թուրքեւազրպէյճանական հարուածներուն, սխալ պիտի չըլլար յառաջիկայ ռազմավարութեան ճշդումին եւ իրականացման աշխատանքներուն համար։

Նոյն գնահատականը, բարեբախտաբար, կարելի չէ տալ հայոց զինուժին մասին, որ արդէն քանի երրորդ անգամն ըլլալով մարտունակութեան, գերզգօնութեան եւ հատու հակահարուածի տպաւորիչ օրինակներով հանդէս կու գայ։ Հայ-ազրպէյճանական շփման զանազան գիծերու վրայ յաճախակիօրէն արձանագրուող հրադադարի խախտումները մերթ անաղմուկ շրջանցուելով, մերթ համարժէք պատասխաններով, մերթ ալ դիրքերու վերագրաւումով կը խօսի հայոց բանակի շրջանային տարողութեամբ գերմարտունակութեան եւ անգերազանցելիութեան մասին։ Զինուորական գործողութիւններով շահուածն ու պահպանուողը դիւանագիտական հարթութեան վրայ ամրագրուելու, բանաձեւուելու, որոշուելու կարիքը ունի։

Այստեղ չþակնարկուիր անշուշտ միայն իսլամական վեհաժողովներու տարազին տակ անցնող ամենահակայ բանաձեւերուն եւ նոյնիսկ առանց քուէարկութիւններու թուրքեւազրպէյճանական դիւանագիտութեան ձեռք ձգած փաստաթուղթերուն։ Նման պարագաներուն, սփիւռքեան կազմակերպութիւնները դեր ունին՝ տեղւոյն արաբական-իսլամական երկիրներու արտաքին հարցերու գերատեսչութիւններուն մօտ համապատասխան ենթահող պատրաստելու, առնուազն միեւնոյն երկիրներու պաշտօնական նախընթաց յայտարարութիւններուն չհակասող կեցուածքներ որդեգրելու։ Աւելի իրատես ակնկալութեամբ՝ ձեռնպահ քուէներ ապահովելու աշխատանքը։ Առարկայական մօտեցումը պիտի նկատէ, որ ակնկալուած այդ աշխատանքը չէ կատարուած նաեւ այս պարագաներուն։

Հայկական ագիլէսեան այս կրունկներուն վրայ կեդրոնացումը այս առիթով չի մեկնիր Եւրոխորհրդարանի թիւ 2216 որոշումէն։ Չմոռնանք, որ մարտի մէկեան օրերուն, թուրքեւազրպէյճանական միացեալ դիւանագիտական ջոկատները կը յաջողէին իրենց ի նպաստ բանաձեւ մաքսանենգել ՄԱԿ-ի ժողովին։

Յստակ է, որ հակառակորդ կողմի մեքենան թիրախաւորած է հայկական կողմը միջազգային ընտանիքին ճանչցնել որպէս «յարձակողապաշտ» «բռնագրաւող» եւ տակաւին «ջարդարար»։ Թուրքեւազրպէյճանական կողմին համար այս բանաձեւերը կը հետապնդեն հայկական ուժերը դուրս բերել ո՛չ միայն ազատագրուած տարածքներէն, այլ նաեւ՝ ամբողջ Արցախէն։ Միշտ նոյն կողմին համար նման որոշումի մը կը հետեւի հայ-թուրք յարաբերութիւններու ապասառեցումը եւ թրքական նախապայմաններու գործադրութեան ընթացակարգը։

Հայաստանի Ա. Հանրապետութեամբ կերտուած հայրենիքի անվտանգութեան եւ գոյութեան կը սպառնայ թրքական ու ազրպէյճանական կողմերուն ձեռնարկած դիւանագիտական արշաւը։ Հայկական դիւանագիտութեան սպայակազմը պարտի ինքզինք գերազանցել յար եւ նման զինուորական մարզին։ Թուրքեւազրպէյճանական միացեալ հրետանին իրեն դէմ պէտք է գտնէ Հայաստանի Հանրապետութիւն-Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւն-Սփիւռք եռամիասնական ճակատը։ Այս՝ որպէսզի բարգաւաճին եւ հզօրանան Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան փաստական շարունակութիւնը հանդիսացող Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնները։