Յատկապէս թրքական եւ ինչու չէ նաեւ արեւմտեան որոշ մամլոյ ներկայացուցիչներ կրնան այն տպաւորութիւն ձգած ըլլալ, որ Միացեալ Նահանգներու նախագահին Անգարա այցելութեան առանցքային բաժինը հայ-թրքական յարաբերութիւններու թղթածրարը պիտի ըլլայ, որուն կը ներառուի նախագահ Օպամայի կողմէ ապրիլ 24-ի օրը Ցեղասպանութիւն բառեզրի օգտագործման հաւանականութիւնը։
Քաղաքական օրակարգը այս այցելութեան ի հարկէ բացառապէս հայ-թուրք յարաբերութիւններուն չի վերաբերիր։ Օրակարգի կէտերէն մէկը անշուշտ այդ թղթածրարի քննարկումն է։ Սակայն յատկապէս թրքական կողմը կը շարունակէ տարածել քարոզչական ալիք մը՝ համոզելու համար հանրային կարծիքը, որ հայ-թուրք յարաբերութիւններու գործընթացին մէջ բեկումնային պահ կը դիմագրաւեն կողմերը։
Այս սիւնակներէն արծարծած ենք բեկումնային պահուան մասին տպաւորութիւն ստեղծելու թրքական պետական քաղաքականութեան շարժառիթները։ Շատ ամփոփ՝ արգելակել Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացը։ Փոխանցել պատգամ՝ երրորդ կողմի միջամտութիւնները պէտք է բացառել։ Հայերն ու թուրքերը կ՚առաջնորդուին դէպի բնականոն յարաբերութիւններ։
Ակնկալուած, ակնարկուած բեկումը, յայտնաբար կը վերաբերի հայ-թուրք սահմանադրան բացումին։ Պահ մը մէկ կողմ դնենք թրքական զանգուածային լրատուամիջոցներուն կողմէ կազմակերպուած լրատուական հեղեղումը եւ կեդրոնանանք արեւմտեան հեղինակաւոր մամլոյ ներկայացուցիչներուն տարածած տեսակէտներուն վրայ։ Բարացուցական վերջին օրինակը Ուոլ Սթրիթ Ճըռնըլ»ն է, որ քայլ մը առաջ կ՚երթայ ցարդ երեւցած մեկնաբանութիւններէն ու կանխատեսումներէն եւ կը խօսի նոյնիսկ թուականի մասին։ Սահմանադրան բացումը տեղի պիտի ունենայ 16 ապրիլին, ըստ համաշխարհային հռչակ ունեցող թերթին, որ իր տեղեկութիւնը հիմնած է պրիւքսելեան աղբիւրներուն վրայ։ Հաւաստիութեան յղումը ինքնին եւրոպական քաղաքական միջավայրը կը ներքաշէ այս լաւատեսական մթնոլորտի տարածման քաղաքականութեան մէջ, որ ինչպէս թրքական է, այնպէս ալ նոյն տարողութեամբ արեւմտեան, մինչ լռութիւնը կը շարունակուի պաշտօնական Երեւանի պետական շրջանակներուն մէջ։
Հիմա փորձենք տեսնել, թէ ի՛նչ իմաստ կը ներփակէ ապրիլ 16-ը։ Առաջին հայեացքով այս մէկը նախօրեակն է ապրիլ 24-ին, այս պարագային Միացեալ Նահանգներու նախագահին կողմէ սպասուած ճառին։ Միաժամանակ կայացած եւ անցեալ կ՚ըլլայ արդէն նախագահ Օպամայի Անգարա այցելութիւնը։ Տակաւին. այն օրն է, երբ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարը ենթադրաբար Սեւծովեան երկիրներու համագործակցութեան շրջագիծին մէջ պիտի այցելէ Երեւան։ Պատահական թուական չէ ուրեմն ապրիլ 16-ը։ 5-էն ետք եւ 24-էն առաջ։
Շատ են մեկնաբանութիւնները, վերլուծումներն ու կանխատեսումները։ Քաղաքական պահանջ-հակապահանջ պարանաձգութեան մէջ ամէնէն տրամաբանական տարազը կրնայ ըլլալ սահմանադրան բացումի պահանջին դիմաց ցեղասպանութեան բառեզրի այս հանգրուանին շրջանցումը նախագահ Օպամայի կողմէ։ Յայտնաբար սակայն, հարցը այս հանգրուանին կը կեդրոնանայ ցեղասպանութեան ամերիկեան ճանաչումէն աւելի Հայաստան-Թուրքիա դիւանագիտական յարաբերութիւններու մեկնարկին եւ անոր հետ անմիջականօրէն կապուած սահմանադրան բացումին վրայ։ Այստեղ է, որ մղիչ կամ արգելակիչ գործօնի դեր պիտի ունենայ նախագահ Օպամայի ճառին բովանդակութիւնը։ Թրքական գերաշխուժացումին դիմաց հայկական լռութիւնը հիմնաւորեալ բացատրութիւն չունի նոյնիսկ քաղաքական մեկնաբաններու կողմէ։
Այս բոլոր հարցադրումներով յատկանշուած երեւոյթներուն մէջ մէկ յստակ դիտարկում կարելի է ընել։ Ղարաբաղեան գործօնը դուրս մղուած է այս հանգրուանին, ինչ որ քաղաքական մեծ անհանգստութիւն կը պատճառէ Ազրպէյճանին, որ այս հարթութեան վրայ արձանագրուող որեւէ թէկուզ ձեւական տեղաշարժի նուազագոյն դրսեւորումներուն ցոյց կու տայ քաղաքական արտակարգ գերզգայնութիւն։ Ազրպէյճան եւս հայկական կողմին նման կը պահէր լռութիւն։ Երէկ էր միայն, որ ազրպէյճանական եւ թրքական լրատուամիջոցները փութացին հաղորդելու, որ նախագահ Ալիեւ որոշած է չմեկնիլ Անգարա՝ իսլամ երկիրներ-Արեւմուտք շուտով տեղի ունենալիք գերաստիճանին առիթով։ Նկատառելի մեկնաբանութիւններ Ալիեւի մետասաներորդ պահու որոշումը կը կապեն հայ-թրքական յարաբերութիւններու հաւանական բարելաւման օրակարգին, աւելի մասնակիօրէն՝ ղարաբաղեան թեմայի շրջանցումով սահմանադրան բացումի հաւանականութեան։ Ի վերջոյ, Թուրքիոյ կողմէ սահմանադրան փակումը հիմնաւորուած էր Քելբաջարի հայկական ուժերու կողմէ ազատագրումով եւ վերաբացումը կը պայմանաւորուէր հայկական ազատագրուած տարածքներէն հայկական ուժերու հեռացումով։
Ղարաբաղեան թեմայի դուրս բերումը հայ-թուրք յարաբերութիւններու բնականոնացման բեկումնային պահու նախօրեակին, նոյնիսկ յայտարարողական, լրատուական եւ վերլուծական մակարդակներու վրայ դիտարժան երեւոյթ է։
Պարզ էր, որ որքան հայ-թուրքական, այնքան եւ աւելի՝ գործընթացները կապակցուած էին թուրք-ամերիկեան, թուրք-ռուսական եւ ռուս-ամերիկեան յարաբերութիւններուն հետ։ Կը թուի, որ այսուհետեւ նաեւ՝ թուրք-ազրպէյճանական, որ հայ-թուրք յարաբերութիւններու առնչութեամբ ակնկալուած բեկումի պարագային կրնան նախկին իրավիճակը չունենալ։
Թէ բեկումը տեղի կ՚ունենա՞յ կամ ոչ՝ իր կարգին։ Բայց եթէ տեղի ունենայ՝ սահմանադրան բացումին դիմաց ի՞նչ պիտի ստանան թուրքերը։ Հայկական կողմին լռութիւնը հարցականներու դուռ կը բանայ։ Պաշտօնական Երեւանն է, որ կրնայ փարատել հայկական քաղաքական երկինքին վրայ կուտակուող ամպերը։
Քաղաքական օրակարգը այս այցելութեան ի հարկէ բացառապէս հայ-թուրք յարաբերութիւններուն չի վերաբերիր։ Օրակարգի կէտերէն մէկը անշուշտ այդ թղթածրարի քննարկումն է։ Սակայն յատկապէս թրքական կողմը կը շարունակէ տարածել քարոզչական ալիք մը՝ համոզելու համար հանրային կարծիքը, որ հայ-թուրք յարաբերութիւններու գործընթացին մէջ բեկումնային պահ կը դիմագրաւեն կողմերը։
Այս սիւնակներէն արծարծած ենք բեկումնային պահուան մասին տպաւորութիւն ստեղծելու թրքական պետական քաղաքականութեան շարժառիթները։ Շատ ամփոփ՝ արգելակել Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացը։ Փոխանցել պատգամ՝ երրորդ կողմի միջամտութիւնները պէտք է բացառել։ Հայերն ու թուրքերը կ՚առաջնորդուին դէպի բնականոն յարաբերութիւններ։
Ակնկալուած, ակնարկուած բեկումը, յայտնաբար կը վերաբերի հայ-թուրք սահմանադրան բացումին։ Պահ մը մէկ կողմ դնենք թրքական զանգուածային լրատուամիջոցներուն կողմէ կազմակերպուած լրատուական հեղեղումը եւ կեդրոնանանք արեւմտեան հեղինակաւոր մամլոյ ներկայացուցիչներուն տարածած տեսակէտներուն վրայ։ Բարացուցական վերջին օրինակը Ուոլ Սթրիթ Ճըռնըլ»ն է, որ քայլ մը առաջ կ՚երթայ ցարդ երեւցած մեկնաբանութիւններէն ու կանխատեսումներէն եւ կը խօսի նոյնիսկ թուականի մասին։ Սահմանադրան բացումը տեղի պիտի ունենայ 16 ապրիլին, ըստ համաշխարհային հռչակ ունեցող թերթին, որ իր տեղեկութիւնը հիմնած է պրիւքսելեան աղբիւրներուն վրայ։ Հաւաստիութեան յղումը ինքնին եւրոպական քաղաքական միջավայրը կը ներքաշէ այս լաւատեսական մթնոլորտի տարածման քաղաքականութեան մէջ, որ ինչպէս թրքական է, այնպէս ալ նոյն տարողութեամբ արեւմտեան, մինչ լռութիւնը կը շարունակուի պաշտօնական Երեւանի պետական շրջանակներուն մէջ։
Հիմա փորձենք տեսնել, թէ ի՛նչ իմաստ կը ներփակէ ապրիլ 16-ը։ Առաջին հայեացքով այս մէկը նախօրեակն է ապրիլ 24-ին, այս պարագային Միացեալ Նահանգներու նախագահին կողմէ սպասուած ճառին։ Միաժամանակ կայացած եւ անցեալ կ՚ըլլայ արդէն նախագահ Օպամայի Անգարա այցելութիւնը։ Տակաւին. այն օրն է, երբ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարը ենթադրաբար Սեւծովեան երկիրներու համագործակցութեան շրջագիծին մէջ պիտի այցելէ Երեւան։ Պատահական թուական չէ ուրեմն ապրիլ 16-ը։ 5-էն ետք եւ 24-էն առաջ։
Շատ են մեկնաբանութիւնները, վերլուծումներն ու կանխատեսումները։ Քաղաքական պահանջ-հակապահանջ պարանաձգութեան մէջ ամէնէն տրամաբանական տարազը կրնայ ըլլալ սահմանադրան բացումի պահանջին դիմաց ցեղասպանութեան բառեզրի այս հանգրուանին շրջանցումը նախագահ Օպամայի կողմէ։ Յայտնաբար սակայն, հարցը այս հանգրուանին կը կեդրոնանայ ցեղասպանութեան ամերիկեան ճանաչումէն աւելի Հայաստան-Թուրքիա դիւանագիտական յարաբերութիւններու մեկնարկին եւ անոր հետ անմիջականօրէն կապուած սահմանադրան բացումին վրայ։ Այստեղ է, որ մղիչ կամ արգելակիչ գործօնի դեր պիտի ունենայ նախագահ Օպամայի ճառին բովանդակութիւնը։ Թրքական գերաշխուժացումին դիմաց հայկական լռութիւնը հիմնաւորեալ բացատրութիւն չունի նոյնիսկ քաղաքական մեկնաբաններու կողմէ։
Այս բոլոր հարցադրումներով յատկանշուած երեւոյթներուն մէջ մէկ յստակ դիտարկում կարելի է ընել։ Ղարաբաղեան գործօնը դուրս մղուած է այս հանգրուանին, ինչ որ քաղաքական մեծ անհանգստութիւն կը պատճառէ Ազրպէյճանին, որ այս հարթութեան վրայ արձանագրուող որեւէ թէկուզ ձեւական տեղաշարժի նուազագոյն դրսեւորումներուն ցոյց կու տայ քաղաքական արտակարգ գերզգայնութիւն։ Ազրպէյճան եւս հայկական կողմին նման կը պահէր լռութիւն։ Երէկ էր միայն, որ ազրպէյճանական եւ թրքական լրատուամիջոցները փութացին հաղորդելու, որ նախագահ Ալիեւ որոշած է չմեկնիլ Անգարա՝ իսլամ երկիրներ-Արեւմուտք շուտով տեղի ունենալիք գերաստիճանին առիթով։ Նկատառելի մեկնաբանութիւններ Ալիեւի մետասաներորդ պահու որոշումը կը կապեն հայ-թրքական յարաբերութիւններու հաւանական բարելաւման օրակարգին, աւելի մասնակիօրէն՝ ղարաբաղեան թեմայի շրջանցումով սահմանադրան բացումի հաւանականութեան։ Ի վերջոյ, Թուրքիոյ կողմէ սահմանադրան փակումը հիմնաւորուած էր Քելբաջարի հայկական ուժերու կողմէ ազատագրումով եւ վերաբացումը կը պայմանաւորուէր հայկական ազատագրուած տարածքներէն հայկական ուժերու հեռացումով։
Ղարաբաղեան թեմայի դուրս բերումը հայ-թուրք յարաբերութիւններու բնականոնացման բեկումնային պահու նախօրեակին, նոյնիսկ յայտարարողական, լրատուական եւ վերլուծական մակարդակներու վրայ դիտարժան երեւոյթ է։
Պարզ էր, որ որքան հայ-թուրքական, այնքան եւ աւելի՝ գործընթացները կապակցուած էին թուրք-ամերիկեան, թուրք-ռուսական եւ ռուս-ամերիկեան յարաբերութիւններուն հետ։ Կը թուի, որ այսուհետեւ նաեւ՝ թուրք-ազրպէյճանական, որ հայ-թուրք յարաբերութիւններու առնչութեամբ ակնկալուած բեկումի պարագային կրնան նախկին իրավիճակը չունենալ։
Թէ բեկումը տեղի կ՚ունենա՞յ կամ ոչ՝ իր կարգին։ Բայց եթէ տեղի ունենայ՝ սահմանադրան բացումին դիմաց ի՞նչ պիտի ստանան թուրքերը։ Հայկական կողմին լռութիւնը հարցականներու դուռ կը բանայ։ Պաշտօնական Երեւանն է, որ կրնայ փարատել հայկական քաղաքական երկինքին վրայ կուտակուող ամպերը։
խմբագրականի թեման հրապարակյին քննարկումի կարօտ է. յատկապէս ի՞նչ գինով սահմանը պիտի բացուի։
ReplyDeleteԵս մէկ պատասխան ունիմ այս հարցումին:Հարցը կը վերաբերի նախորդ մեկնաբանութեանս նաեւ:1908-ին հայ քաղաքական միտքը Օսմանեան յեղափոխութեան կողքին էր,տեսանք հետեւանքը ինչ եղաւ:Թաթուլին յօդուածին մէջ մենք տեսանք Հայրենիքի փրկութեան կոմիտէի կէցուածքը Թուրքիոյ նկատմամբ:Հայ քաղաքական միտքը երբեք պէտք չէ մտածէ թրքական օրիենտացիայի մասին այլեւս.մեզի համար միայն ազգային արեւելումը պէտք է ըլլայ:Ինչ գնով սահմանը պիտի բացուի:Ներկայ պայմաններուն մէջ՝ անշուշտ ազգային արեւելումին գնով...
ReplyDeleteՅարգելի՛ Ժաք
ReplyDeleteինչո՞ւ ազգային արեւելումի հաշուոյն պիտի ըլլայ։ Մինչեւ հիմա ՀՀ իշխանութիւնները որեւէ զիջում ըրա՞ծ են։Չեմ կարծեր, որ հայկական իշխանութիւններու կողմէ զիջում ըլլայ այս հարցին մէջ։ Մանաւանդ միակողմանի.ուրիշ բան են փոխզիջումները, որոնք բնական են քաղաքական յարաբերութիւններու մէջ, այլապէս գործընթացները սառած վիճակի մէջ կը մնան։ Յետոյ կողմի մը համար կարեւոր են զիջումի սահմանները։
Հրաչ
պատմագէտներու յանձնախումբին համաձայն ըլլալը զիջում չէ՞
ReplyDeleteՍիմոն (Լիբանան)
Եթէ խօսքը նախագահին ՄՈՍԿՈՒԱՅԻ ՄԷՋ ԿԱՏԱՐԱԾ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ Է, ԱՊԱ Մոսկուայէն ետք ուրիշ բաներ ըսաւ եւ ձեւով մը սրբագրեց Մոսկուայի յայտարարութիւնը։
ReplyDeleteՀրաչ
Յարգելի Հրաչ,
ReplyDeleteԱյո,համաձայն եմ,Մոսկուայէն ետք ուրիշ բաներ ըսաւ,բայց շփոթը,եթէ կրնանք այսպէս ըսել,տակաւին կը յամենայ:Տակաւին անցեալ շաբաթ,երբ միջազգային մամուլը բաւական մելան հոսեցուց Օպամայի Թուրքիա այցելութենէն ետք Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու բնականոնացման գծով հաւանական համաձայնութեան մը կնքումին մասին,արծարծուած կէտերէն մէկն ալ սահմաններու բացման կողքին յանձնախումբի ստեղծումին պարագան էր:Այս հարցը ուրեմն տակաւին քննարկումի նիւթ կը մնայ,իսկ թէ այդ յանձնախումբը պատմաբաններու է կամ միջպետական,այս հարցը երկրորդական մանրամասնութիւն կը մնայ:Հայաստանի իշխանութիւնները մինչեւ հիմա աչք ծակող զիփում չեն կատարած,եւ պրն. Նալբանդեանը յանձնառու կ'երեւի միշտ կրկնելու Ցեղասպանութեան ճանաչման գծով պաշտօնական Երեւանի կեցուածքը (կրնաք այս լուրն ալ կարդալ http://67.18.130.178/?lang=arm&page=1&id=3786):Բայց ինծի համար հարցը աւելի խորքային է,քան՝ըսենք,յանձնախումբ ստեղծուեցաւ կամ ոչ,Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցին մէջ պաշտօնական երեւանը իր յանձնառութիւնը պահեց կամ ոչ:Ինծի համար,թուրքերուն հետ մեր ունեցած հարցը քաղաքակրթական-պատմական է,եւ ոչ թէ լոկ Ցեղասպանութեան ճանաչման հարց,եւ ես անձնապէս կը տարակուսիմ,երբ կը տեսնեմ եւ կը կարդամ,որ նժդեհեան ցեղակրօնութիւն դաւանող իշխող կուսակցութեան ղեկավարը(խօսքը նոյնինքն Սերժ Սարգսեանի մասին է) կ'ելլէ եւ կը խօսի «մենք թուրքերուն հետ քաղաքակրթական-մշակութային ընդհանրութիւններ ունինք»,«երկու ժողովուրդները կիսած են իրարու ուրախութիւնները եւ տխրութիւնները» եւ նմանօրինակ միտքերու մասին,միջազգային թերթի մը մէջ լոյս տեսած յօդուածի մը մէջ:Երեւի ինք չէր գիտակցեր նաեւ,որ այսպիսով ինք մեծ հարուած կը հասցնէ ցեղակրօնութեան գաղափարախօսութեան:Ինչեւէ,ես ասիկա աւելի վտանգաւոր կը նկատեմ,քան միւսը՝ յանձնախումբ ստեղծելու կամ չստեղծելու հարցը...
Ժաք
սիրելի Ժաք,
ReplyDeleteըսածներուդ մէկ կարեւոր բաժինը կը հասկնամ.բայց պէտք է գիտնալ, որ Սերժ Սարգսեանը նժդեհական կուսակցութեան նախագահ ըլլալով հանդերձ, այսօր» ամբողջ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահն է եւ եւ պարտաւոր է վարել պետական քաղաքականութիւն եւ ոչ թէ կուսակցական
Հրաչ
Այո,Հրաչ,ճիշդ ես,պաշտօնատար մը եթէ բարձր դիրքի հասնի,պէտք է որոշ չափով հեռաւորութիւն պահէ պահէ իր կուսակցականի հանգամանքին եւ պետական պաշտօնի պարտադրանքներուն միջեւ,բայց երբ դուն նախագահ կ'ընտրուիս,կ'ընտրուիս կուսակցութեանդ առաջադրումով,այդ կուսակցութեան նախընտրական ծրագիրով:Նոյնը պետութեան բոլոր պաշտօններուն համար է:Նոյն բանը կը համընկնի ընտրութիւններով զբաղող բոլոր-բոլոր-բոլոր կուսակցութիւններուն:Օրինակ վերցուր Դաշնակցութեան ներկայացուցիչները պետութեան մէջ:Ըլլան անոնք պատգամաւոր կամ նախարար,անոնք պետական պաշտօնատարներ են,բայց միեւնոյն ժամանակ դաշնակցական գործիչներ են,հետեւաբար իրենց գործունէութեան մէջ սկզբունքով միշտ նկատի պէտք է ունենան Դաշնակցութեան գաղափարախօսութեան երկու ստորոգելիները՝քաղաքական մարզին մէջ ազգայնականութիւնը,իսկ ընկերային -տնտեսական մարզին մէջ՝ընկերային արդարութիւնը:Չէ:
ReplyDeleteՎերադառնանք սահմաններու բացման հարցին:Եթէ յառաջիկայ շաբաթներուն բացուի այդ սահմանը,կը կարծե՞ս,որ մենք ազգովին պատրաստ կ'ըլլանք այդ սահմանի բացումին:
Ժաք
սիրելի՛ ժաք։
ReplyDeleteՀայաստանի 1918ի անկախութեան դաշնակցութեան պետական գործիչները եւ ոչ պետական կուսակցական ղեկավարները նո՞յն բաները կը յայտարարէին կամ կը գործադրէի՞ն։
Սահմանը փակողը Թուրքիան է։ Հայաստանը պէտք է մնայունօրէն Թուրքիոյ շրջափակողի դերթ շեշտէ։ ասիկա կարեւոր է։ Պատրաստ ենք այն չափով որ այսօր հայաստանի եւ թուրքիոյ միջեւ առեւտուր արդէն կայ։Ատիկա պիտի աճի անշուշտ։Հիմնական փոփոխութիւն չեմ տեսներ։Այսօր եօթանասուն հազար հայաստանի հպատակ կ՛ապրի թուրքիոյ մէջ։սահմանը բացուելէն ետք աւելի՞ պիտի ըլլայ։ քիչ մը կը նման ի երկքաղաքացիութեան հարցին։ ԱՄէն մարդ կ՛ըսէր որ ահագին դիմում պիտի ըլլայ, ասանկ պիտի ըլլայ անանկ պիտի ըլլայ։Ի՞նչ եղաւ։Մեծ փոփոխութիւն չի բերեր սահմանի բացումը։փակ սահմանով թրքական ո՞րքան ապրանք կայ հայաստանի մէջ արդէն։
թուրքիան եթէ սահմանը պիտի բանայ հայաստանը ետ չի կրնար փակել։փակ պահելու մասին խօսքերը աւելորդ են։
Հրաչ
gesbasem Jacki badaskhanin.
ReplyDeleteAzniv Sarkisian
Սիրելի՛ Հրաչ,
ReplyDeleteԱռաջին հանրապետութեան ժամանակ ոչ միայն պետական եւ կուսակցական գործիչները տարբեր բաներ կ'ըսէին,այլ իրենց՝ պետական գործիչներուն միջեւ տարբեր կարծիքներ կային քաղաքական եւ ռազմավարական կարեւորագոյն հարցերու շուրջ:Ռուբէն փաշան օրուան վարչապետին՝ Քաջազնունիի հետ մատը թափահարելով խօսած է կառավարութեան քաղաքականութեան մասին:Միւս կողմէ,կառավարութիւնը ուղղակի հրահանգ տուած է զօր.Նժդեհին,որ վերջինս դիմադրութենէն հրաժարի Զանգեզուրի մէջ,բայց ինք մերժեց եւ ըսաւ,որ եթէ նոր՝ պոլշեւիկեան կառավարութիւնը երաշխիք չտայ,որ այդ շրջանը Ազրպէյճանի պիտի չյանձնուի,ինք պիտի չհեռանայ:Ինչ որ է:Եթէ պատմութեան էջերը պիտի պրպտենք,դեռ շատ բաներ կրնանք հանել...Տեղին չեմ գտներ Թուրքիոյ մէջ Հայաստանի քաղաքացիներուն ներկայութիւնը երկքաղաքացիութեան հարցին նմանցնելդ:Կապ չունին իրարու հետ:Ես երբ հարցումը քեզի ուղղեցի արդէն հոն պիտի հասնէի,որ արդէն թրքական ապրանք կայ Հայաստանի մէջ միջնորդաւորուած կերպով:Սահմանները բացուելու պարագային այս երեւոյթը, իմ կարծիքովս ,աւելի լայն տարողութիւն պիտի ստանայ:Այս հարցին կ'ակնարկէի,երբ հարցուցի՝մենք պատրա՞ստ ենք:Մենք արդէն հիմա տնտեսապէս մեր անկախութիւնը կորսնցուցած ենք հիմա ի նպաստ Ռուսիոյ,եւ թրքական տնտեսական ազդակին առջեւ շատոնց պէտք էր պատրաստուէինք:ես անձնապէս կ'ափսոսամ,որ այս բոլորին մասին կը խօսուի կոր այնպիսի պահու մը,երբ տակաւին շաբաթներ առաջ Հայաստանը ականատես դարձաւ իր արդի պատմութեան ամէնէն դժուար տագնապին՝ տնտեսական մակարդակի վրայ...
Ժաք Յակոբեան
Լիբանան
ge khorhim vor amenen garevor gede azerbeydjanin anhankisd vidjagn e yev gharaoaghi hartsin tours meghoume intchbes gesse khempakragane.garevor ged e yev djisht negadvads.teyev tourkere shoudov hankesdatsenel portsetsin azerbeyjane.
ReplyDeletekhoren
Սիրելի Հրաչ,
ReplyDeleteԿարդայ Ասպարէզի մէջ դոկտ Վիգէն Յովսէփեանի հարցազրոյցը.«Թուրքիա-Հայաստան համաձայնութիւնը չի կրնար ըլլալ ի գին ազգային շահերուն»:
Ժաք Յակոբեան
կարդացի դոկտոր Յովսէփեանի հարցազոյրցը.դէմ չեմ մատծումներուն։Որեւէ հայ համաձայն պիտի չըլլար որ յարաբերութիւնները ազգային շահերուն հաշւոյն ըլլան։
ReplyDeleteՀիմա հարցս նորէն ըսեմ. հայաստանի կողմէ գործնապէս ի՞նչ զիջում եղած է մինչեւ հիմա.մէկը թող յստակացնէ
Հրաչ
Ով գիտէ ինչ խօսուած է ժնեւի մէջ: Հայաստանցիներուն պարանով կարելի չէ մաքուր հոր իջնել: Վաղը ապուրը եփած երբոր մեզի, այսինքն Սփիւռքին հրամցնեն, այն ատեն պէտք չէ իրար անցնիլ: Հայաստանցիի համար Եղեռն/մեղեռն շատ իմաստ չունին: Թէ պետութեան, թէ ալ քաղաքացիին համար: Թուրքիոյ նախագահը ցերեկ աչքով Հայաստան գնաց իբր թէ ֆութպոլի խաղ դիտելու համար: Ծօ տաս հոգի փողոց իջաւ, ան ալ դաշնակցական համակիր միայն, բողոքի իբրեւ արտայայտութիւն: Ինծի մի խօսիք հաւաքական յիշողութեան մասին ի Հայաստան: Թերեւս աւելի լաւ է խօսիլ հաւաքական յիշոցի մասին, ուղղուած նահատակներու հասցէին: Իսկ պետութեան մը համար նախ պետական, յետոյ թերեւս ազգային շահեր ըլլան:
ReplyDeleteՆարէ
Nareyi medadsoumneroun gedroug tem em.yes Hayasdantsi tchem payts hamozvads em vor Hayasdani metch ays hartseroun masin nevaz bahantchader tchen kan menk.hayrenasiroutian tas dalou tchenk mer Hayasdani hayranagitsneroun.yerp bahe yegads e irenk pasdads en vor aravelakouyne dalou badrasd en.hereyi yev hetanosi pajanaoumner tchetenenk.
ReplyDeleteAshod
Սիրելիդ իմ Աշոտ,
ReplyDeleteհամոզումդ կրնայ օգտակար ըլլալ քեզի: Թերեւս միայն այդքան: Ես աւելիին պէտք ունիմ սակայն: Չեմ գոհանար դատարկ հաստատումներով: Օրինակ մը տուած էի նախորդ գրածովս, որ կ'երեւի իմաստ չունի քեզի համար: Դժբախտաբար քեզի նմաններուն թիւը քիչ չէ: Այսինքն "յանցաւորը" դուն չես, այլ արդէն հաստատուն մտայնութիւն մը. "բաժանում չդնենք", "բոլորս նոյնն ենք" և նման հեքիաթային ինքախաբէութիւններ, որոնք նեցուկ կը կանգնին մեր կուրութեան:
Նարէ
ՆԿԱՏՈՒՄՆԵՐ ԶԻՋՈՒՄՆԵՐՈՒ,ԱՐԵՒԵԼԱՀԱՅ-ԱՐԵՒՄՏԱՀԱՅ ՏԱՐԲԵՐՈՒԹԵԱՆՑ ԵՒ ՈՒՐԻՇ ԲԱՆԵՐՈՒ ՄԱՍԻՆ
ReplyDelete«Ազդակ»ի
«16-Ը՝ 5-էն ԵՏՔ եւ 24-ԷՆ ԱՌԱՋ» խորագրեալ խմբագրականը բնական էր,որ այսքան խորքային քննարկումներու դուռ բանար:Սակայն ասիկա առաջին անգամը չէր,որ «Ազդակ» յօդուածներու եւ խմբագրականներու միջոցով կ'անդրադառնար այս բոլոր հարցերուն:Սեպտեմբեր 2008-էն սկսեալ մենք կը հանդիպինք գրութիւններու,որոնց մէջ կ'արծարծուի այն միտքը,թէ թրքական կառավարութիւնը «հայ-թուրք յարաբերութեանց բնականոնացում»ի ջանքերը կրնայ օգտագործել Հայաստանի «չափաւորականութեան»եւ Սփիւռքի «արմատականութեան» միջեւ տարբերութիւնը խորացնելու համար:
Վերոյիշեալ երկու եզրերը ինչի՞ մասին կը խօսին:Ուզենք կամ չուզենք,կայ յստակ տարբերութիւն մտածելակերպի մակարդակին վրայ,եւ այս տարբերութիւնը կու գայ դեռ խորհրդային ժամանակաշրջանէն:Չենք կրնար ըսել,որ Հայաստանի եւ Սփիւռքի մէջ Հայ դատի հասկացողութիւնը նոյնն է:Բաւական մեծ տարբերութիւն կայ,եւ խնդիրներէն մէկն ալ կը կայանայ պետական եւ ազգային շահերուն միջեւ տարբերակում մտցնելու հարցին մէջ:
Աւանդաբար հայկական Սփիւռքը ներկայացած է իբրեւ ժառանգորդը Հայոց ցեղասպանութեան,հետեւաբար նաեւ պահանջատիրութեան,ընդհուպ մինչեւ հողային հարցը (ինչ որ ներկայիս զանազան պատճառներով երկրորդ գիծ մղուած է քաղաքական առօրեայ բառապաշարին մէջ):Սփիւռքահայուն համար «ցեղասպանութիւն» եւ «պահանջատիրութիւն» հասկացողութիւնները փոխկապակցուած եղած են իրարու,երեւի այս իրականութեան մէջ ալ պէտք է փնտռել 1970-ական թուականներուն սկիզբ առած նորագոյն զինեալ պայքարի պատճառներէն մէկը,ինչ որ այսպէս կոչուած պետական հասկացողութեամբ կրնայ հասկնալի չթուիլ:
Պէ՞տք է հայկական պահանջատիրութեան առումով նոր մօտեցում որդեգրուի.հաւանաբար այո,ժամանակի ոգիին հետ քայլ պահելու համար:Բայց էութիւնը կը մնայ,պէտք է մնայ նոյնը՝ հայ ազգային իրաւունքներուն վերատիրացումը:
Եւ եթէ հայկական նորօրեայ պետականութիւնը ինքզինք կը նկատէ ամենայն հայոց պետականութիւն,ուրեմն պէտք է դառնայ հաւասարապէս ե՛ւ հայրենաբնակ,ե՛ւ սփիւռքաբնակ հայ ժողովուրդի ձգտումներուն ներկայացուցիչը:Ասիկա անպայմանօրէն կ'ենթադրէ այն,որ պետականութիւնը չշարժի լոկ պետական շահի հասկացողութեամբ,այլ՝ազգային շահի նաեւ:Ասիկա կ'ենթադրէ Հայաստանի պետական ռազմավարութեան կազմաւորման գործին մէջ հիմնական նկատել Հայ դատի առանցքային դերը,եւ ոչ միայն Ցեղասպանութեան ճանաչումը:
Ներկայիս ի՛նչ է պատկերը պետական մակարդակի վրայ:Գրեթէ ոչ մէկ բան փոխուած է խորհրդային ժամանակաշրջանէն:«Հայաստան հողային պահանջ չունի Թուրքիայէն»,այս յայտարարութիւնը կատարած են Հայաստանի իրերայաջորդ ղեկավարները...Մենք չենք ըսեր,որ վաղն իսկ պէտք է ճակատ բանանք Թուրքիոյ հետ,սակայն զօր. Նժդեհի նման կը հաւատանք,թէ վաղը կը յաղթէ ան,որ այսօր յաղթանակը կը տանի իր հոգիին մէջ,մանաւանդ որ մենք թուրքին հետ գոյութենական հարց ունինք...
Զիջումը յարաբերական հասկացողութիւն է:Ազգային խորքային հասկացողութեանց անտեսումը կրնայ մեզի համար զիջում նկատուիլ,ուրիշին համար՝ ոչ:Բայց մենք բան մը պիտի ըսենք եւ այդպէս ալ վերջացնենք:Եթէ անցնող տարուան սեպտեմբերին ուրիշ մէկը ըլլար (օրինակ՝ԼՏՊ-ն)Թուրքիոյ նախագահը «ֆութպոլի խաղ դիտելու» հրաւիրողը եւ նոյն ձեւով,մենք պիտի չվարանէինք «դաւաճանութեան» մեխով գամելու զինք:
ԺԱՔ ՅԱԿՈԲԵԱՆ
ՍԻՐԵԼԻ նԱՐԷ
ReplyDeleteԵՍ ՔՈՒ ՄՏԱԾՈՒՄՆԵՐԴ ԴԱՏԱՐԱԿ ՉՀԱՄԱՐԵՑԻ։ ԴԷՄ ԸԼԼԱԼԸ ՉԻ ՆՇԱՆԱԿԵՐ ՈՐ ՊԱՐԱՊ ԲԱՆԵՐ Կ՛ԸՍԵՍ։ եԿՈՒՐ ԴՈՒՆ ԱԼ ԻՄ ՄՏԱԾՈՒՄՆԵՐՈՒՍ ՀԱՄԱՐ ԱՏԱՆԿ ՄԻ ԸՍԵՐ։ ՀԻՄԱ ՄԻՏՔՍ ԵՐԿՈՒ ՀԱՐՑՈՒՄ ԿԱՅ ԽՆԴՐԵՄ ՊԱՏԱՍԽԱՆԷ.-
Ա.ԱՄԷՆ ԱՊՐԻԼ 24Ի ՀԱՅԱՍՏԱՆՑԻՆԵՐԸ ԵՂԵՌՆ-ՄԵՂԵՌՆԻՆ ՀԱՄԱՐ ՔԱՆԻ՞ ՀՈԳԻՈՎ ԾԻԾԵՌՆԱԿԱԲԵՐԴ ԿԸ ՔԱԼԵՆ։
Բ.աՐՏԱՔԻՆ ԳՈՐԾՈՑ ՆԱԽԱՐԱՐԸ ԱՆԳԱՐԱՅԻ ՄԷՋ ՅԱՅՏԱՐԱՐԵ՞Ց ՈՐ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԱՐՑԸ ԻՐԵՆՑ ՕՐԱԿԱՐԳԻՆ ՎՐԱՅ Է
Գ.ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱՐՑԸ ՀՈՂԱՅԻՆ ՊԱՀԱՆՋԱՏԻՐՈՒԹԻ՞ՒՆ Է.ՀԱՅԱՍՏԱՆՑԻՆԵՐՈՒՆ ԿԵԵՑՈՒԱԾՔԸ Ի՞ՆՉՊԷՍ ԿԸ ԳՆԱՀԱՏԵՍ ԱՅՍ ՀԱՐՑԻՆ ՄԷՋ։
ԱՅՍ ՏԵՍԱԿ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐ ՀԱՐՑՆՈՂՆԵՐՈՒՆ ԹԻՒԸ ՔԻՉ ՉԷ ԲԱՐԵԲԱԽՏԱԲԱՐ
ՅԱՐԳԱՆՔՆԵՐՈՎ՝
ԱՇՈՏ
Սիրելի Աշոտ,
ReplyDeleteԱ. Այո, մեծ թիւ մը կը քալէ մինչեւ Ծիծեռնակաբերդ: Երանի թէ ատկէ քիչ մը անդին քալել կարենայ, ոչ թէ աշխարհագրականօրէն: Թիւերով խանդավառուող մէկը չեմ, բարեբախտաբար: Մեծ բան չ'ըսեր այդ թիւը ինծի, այնքան ատեն որ երբոր Թուրքիոյ նախագահը ժամանեց, այդ թուին չեմ-գիտեր-քանի տոկոսը փողոց իջաւ: Ի՞նչ կը մտածես այս մասին:
Բ. հարցումդ չհասկցայ:
Գ. Ղարաբաղցիները իրենք են գլխաւոր դերակատարները: Քոչարեանէն ետք, կ'ընդունիմ, գէշ չէ կացութիւնը: Բայց ես կ'ակնարկէի ժողովուրդին եւ ոչ պետականութեան: Պետութեան կեցուածքը, այո, ղարաբաղանպաստ է: Պահանջատիրութիւ՞ն է` չեմ կարծեր: Շուտ չեմ խանդավառուիր, քանի առաջին նախագահը ծախելու ելած էր զայն, չեմ գիտեր ի՞նչ գինով:
Նարէ
Հետաքրքրական են բանաստեղծ Ժագ Յակոբեանին գրածները, մանաւանդ իր յառաջացած այս տարիքին: Ճիշդ է, որ Խորհրդային շրջանէն ասդին քիչ բան փոխուած է, չըսելու համար թէ նոյնիսկ կացութիւնը աւելի վատացած է: Ամենայն հայոց պետականութեան խնդիրը շատ բարդ է: Արեւմտահայ-արեւմտահայ խնդիրն ալ շատ հին է. ոմանք, ինչպէս Ադոնց, կ'երթան մինչեւ չորրորդ դար: Գ. Զօհրապ աւելի արդի ժամանակներու ներկայացուցիչն է հարցին արծարծման: Թումանեան-Օշական զոյգն ալ չմոռնանք, կան նաեւ շատ ուրիշներ: Առանձին չենք հարցերուն հետ, ինչ որ կարեւոր է: Առաջին հանրապետութիւնը փորձեց ազգային հարցերը պետական մակարդակի բարձրացնել: Չեմ գիտեր որքանով յաջողեցաւ: Թերեւս ժամանակը չունեցաւ:
ReplyDeleteՆարէ
Յարգելի Նարէ,
ReplyDeleteՁեզի կ'ուզեմ ըսել,որ թէեւ ես հպարտօրէն կը կրեմ սփիւռքահայ ազգայնաշունչ երիցագոյն եւ մեծագոյն բանաստեղծին անունը,սակայն ես ան չեմ,այլ «Ազդակ»ի պատասխանատու խմբագիրներէն մէկն եմ:
Յարգանօք՝ ԺԱՔ Յ. ՅԱԿՈԲԵԱՆ
Օ, ներողութիւն:
ReplyDeleteՆարէ
harkeli Nare
ReplyDeleteyerp tourkio nakhakahe jamanets yerevan poghoko\i tsouyts yeghav tashnagtsoutian goghme.kaghakagan ourish korzichner al herabaragav irents poghoki khoske esin.teyev tashnagtsoutyunn al haydararets vor vot\ch te martoun kaloun tem poghok ge gazmagerbe ayl hishetsenelik yev bahantchelik. ouni.tashnagtsoutyunn al hayasdani joghovourtin 1 garevor nergayatsoutsichn e.
hayasdani ardakin kordsots nakharare tourkyo mech haydararets vor tseghasbanoutian djanatchoume ge hedabente hayasdani bedoutyune yev ayt bahanchen bidi cheherajari.havelial megnapanoutian bedk chega.
gharapaghe hoghayin azadakroum e.yes hamozvads chem vor voreve nakhakah hogh dsakhelou yelads er.aratchin nakhakahi kaghakaganoutyune pajnogh me chem.ir orov sagayan azadakroumner yeghan.hoghayin bahanchadiroutian amenen payloun orinagneren e gharapaghi khentie yev hayasdani mer hayrenagitsneroun mezativ masnagtsoutyune,anonts zoherou mez tive.
Ashod
Յարգելի Աշոտ,
ReplyDeleteՀայաստանի մէջ Դաշնակցութեան կարեւորութեան եւ թիւին մասին վստահ չեմ որ Սփիւռք հասած տեղեկութիւնները շատ ճիշդ են: Խօսքը կը վերաբերի փոքրամասնութեան մը: Համաձա՞յն ենք: Չեմ գիտեր հայաստանցիներուն քանի տոկոսը դաշնակցական է, այնքան ատեն որ թիւերու մասին կը խօսինք:
Խօսքդ Օսկանեանի՞ն թէ Նալբանդեանին մասին է: Շնորհակալ կ'ըլլամ, եթէ լուրը ղրկես: Գիտեմ որ ՄԱԿի առջեւ նախագահ Սարգսեան միայն "Ցեղասպանութիւն" բառը գործածեց, ինչ որ գէշ նշան չէ: Իսկ Օսկանեանը Եւրոպայի մէջ համագումարի մը ընթացքին, հիմա չեմ յիշեր ուր, միայն գլուխը շարժեց, երբ Էրտողան իր ուրացման լօլօները կը կարդար: Հայաստանը իբրեւ արտաքին քաղաքականութիւն կամաց-կամաց լաւ ընթացք կ'առնէ: Ներքին քաղաքականութիւնը գրեթէ զերոյի վրայ է: Եւ ատկէ կու գայ արդէն ժողովուրդին պատեհապաշտութիւնն ու առաւ-փախաւի նկարագիրը: Մենք ինչպէ՞ս կրնանք օգնել:
Նարէ
sireli Nare
ReplyDeletehoskes ays barakayin Nalbandianin masin e.teyev pazmativ yeloutnerou mech harkeli osganiann al nouyne esads e.genocidei janachoumi khentir e ou bidi sharounage menal Hayasdani ardakin kaghakanoutian oragarkin vera.asge aveli bashdonagan tivanakidoutyune inch? gouzes vor esse.
Ashod
Առ ի գիտութիւն կարդացէք հետեւեալը, մանաւանդ երրորդ պարբերութիւնը։
ReplyDeleteՆարէ
Հայտարարություն
Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը վերջին ամիսներին եղել է Հայաստանի պետական-քաղաքական օրակարգի առանցքային հարցը։
ՀՅ Դաշնակցությունը բազմիցս հայտարարել է, որ երկու երկրների միջեւ բարիդրացիական հարաբերություններ կարող են հաստատվել Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչմամբ եւ հայ ժողովրդի իրավունքների վերականգնմամբ միայն։ Առանց նախապայմանների շրջափակման վերացումը եւ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը այդ ճանապարհի սոսկ առաջին քայլերը կարող են լինել։ Մեզ համար բացարձակապես անընդունելի է Թուրքիայի հետ հարաբերությունների բնականոնացումը մեր պետության ինքնիշխան եւ կենսունակ լինելիության եւ սերունդների՝ ազգային-պետական իրավունքների հաշվին։
Հաստատակամ այս սկզբունքներին՝ մենք անընդունելի եւ դատապարտելի ենք համարում Հայաստանի Արտաքին գործերի նախարարության կողմից Թուրքիայի հետ ապրիլի 22-ի հայտարարության ստորագրումը։
Մենք գտնում ենք, որ հայ ժողովրդի մեծագույն ողբերգության հիշատակի օրվա՝ ապրիլի 24-ի անմիջական նախօրեին եւ Թուրքիայի ղեկավարների վերջին շրջանում կատարած՝ Արցախյան հիմնախնդրի եւ ընդհանրապես բացահայտ հակահայկական հայտարարությունների ու նախապայմաններ թելադրելու պայմաններում, այդ փաստաթղթի ի հայտ գալը հարվածում է Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերին։
Արձանագրելով, որ այս ընթացքը ենթադրում է բացասական առումով Հայաստանի արտաքին քաղաքական ուղեգծի փոփոխություն, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությունը կոալիցիային իր մասնակցության նպատակահարմարության հարցը կքննարկի առաջիկա օրերին։
ՀԱՅ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
intch? pasdatoughti dag esdorakrads e hayasdane.nakh pasdatoughtinmetchine desnenk hedo hasdadoumner enenk
ReplyDeleteAshod
Հաստատումը ընողներուն պէտք է հարցնէք այդ։ Առանց տեղեակ ըլլալու չեմ կարծեր որ բան մը դատապարտեն։
ReplyDeleteԱնհեթեթը այն է, որ վախցած են հարցին անունը տալէ։ Եւ այս ամենամարտական կուսակցութիւնը` մեր մէջ։
Նարէ
Որ հարցին մասին է ակնարկութիւնը, եւ ինչ անուան:
ReplyDeleteՇնորհակալութիւն,
Լ.ԱՅԲ
Կարդացէք յայտարարութիւնը, կը գիտնաք։ Յստակ չէ, թէ ինչ բովանդակութիւն կամ նպատակ ունի այդտեղ յիշուած փաստաթուղթը։
ReplyDeleteՆ.
Թրքական թերթերէն կը կարդամ, որ այս պայմանագրին առաջին կէտը Կարսի դաշնագրին ընդունումն է Հ.Հ.ն կողմէ։ Առ ի գիտութիւն։
ReplyDeleteՆ.